“Có bạn tốt, tốt cho sức khỏe”- Irvin Sarason

Tục ngữ Mỹ có câu nói: “Tiếp tục kiếm thêm bạn mới nhưng hãy duy trì bằng hữu cũ, vì bạn mới là bạc mà bạn cũ lại là vàng”.

Cụ Nguyễn Ðình Chiểu của chúng ta trang trọng bạn xưa với:

“Trong đời mấy bậc cố tri,

Mấy trang đồng đạo, mấy nghì đồng tâm”

Nhà thơ Lê Đại Thanh viết:

“Bạn là một nửa bản thân tôi

Nửa da thịt, nửa trái tim, khối óc”

Còn sau đây là diễn tả tình bạn trong Nhị Ðộ Mai:

“Nghĩa bằng hữu bậc trung trinh,

Thấy hoa mai bỗng động tình xót xa”

Nhiều vị tuổi cao cũng có ý nghĩ rằng khi về già, ngoài việc có một sức khỏe tốt, một gia đình êm ấm, thì tình bạn lâu năm là một hành trang quý giá mà họ đã mang theo được cho tới giai đoạn cuối của cuộc đời.

Vậy thì bạn hữu là gì?

Hiểu theo nghĩa thông thường, bạn là một nhóm người thường thì không có liên hệ ruột thịt, gắn bó với nhau qua những tương đồng về hoàn cảnh sinh sống.

Họ đến với nhau trong tâm đầu ý hợp, bằng kết nối những tâm tư, những nguồn giao cảm gần giống nhau.

Họ thân với nhau để chia xẻ vui buồn, để cùng thực hiện những hoài bão chung, để nương tựa lẫn nhau.

Họ hiểu nhau, tin tưởng nơi nhau, thích nhau. Đây là một gắn bó của sự thủy chung và thương yêu vị tha và lâu dài.Với nhau, họ là người đồng hành, là người tin cậy.

Bạn hữu khác với người quen biết, gặp nhau trong công việc hàng ngày như ở sở làm, trong cộng đồng, ngoài lối xóm. Đó chỉ là những tiếp xúc trong một thời gian giới hạn và cần thêm nhiều lôi cuốn, kết nối khác nữa để chuyển sang tình bằng hữu.

Trong đời sống hàng ngày, nhiều khi người ta đã lạm dung chữ bạn. Mới gặp nhau vài lần mà đã nói đó là bạn tôi, cứ như là thật. Ông bà chủ lấy lòng nhân viên, sai bạn ơi làm hộ tôi cái này, cái kia sao mà ngọt như mía lùi. Ðể rồi sa thải nhau cũng mau như cắt.

Bạn hữu thường tập trung vào mấy nhóm.

-Một số người có tinh thần độc lập, tự cho là không cần đến ai. Không phải họ sống cô độc. Nhưng, với họ, những giao tế qua lại thường nhẹ nhàng, có cũng được mà không cũng chẳng sao. Rồi tùy theo hoàn cảnh, tùy theo nhu cầu, nếu cần thì giao tiếp, nếu không có thể quên đi dễ dàng. Họ sống với hiện tại và thỏa mãn với những người mà họ mới gặp hay đã có sẵn. Cho nên khi mất một giao hữu, họ cũng chẳng tiếc mấy.

-Những người kỹ tính, lựa bạn mà chơi thì có gắn bó sâu đậm đặc biệt với một số người mà họ coi là rất thân. Cho nên họ buồn tiếc khi mất. Còn những liên hệ khác thì chỉ là những thiển giao, quen biết nhiều hơn là kết bạn. Họ sống nhiều với bạn xưa và không muốn tìm bạn mới khi tới tuổi cao.

-Người hiếu bạn có nhiều bằng hữu hơn: bạn quen từ những năm trước, bạn mới tạo ra sau này. Họ là những người sống với cả quá khứ, hiện tại trong tình bạn và sửa soạn cho tương lai với nhiều bạn bè. Họ luôn luôn dùng giao tế nhân sự để kiếm thêm bạn mới.

Nhiều nhà xã hội học phân biệt bằng hữu tương nhượng, bằng hữu tiếp thu và bằng hữu trong hợp tác.

Khi đôi bên cho nhau lòng trung thành và tình thương yêu thì có sự cân bằng của tình bạn, đôi bên nương tựa lẫn nhau.

Khi chỉ có một bên cống hiến tất cả và bên kia không đáp lễ thì chỉ có tình bạn một chiều.

Khi chỉ hợp tác vì một quyền lợi, một mục đích mà không có thương yêu, chung thủy thì giao tế không bền và rất giới hạn.

Đặc điểm của bằng hữu.

Khác với tình anh em, vợ chồng, bạn hữu có những sắc thái riêng biệt. Đây là một giao hảo có tính cách tự nguyện, một ràng buộc riêng tư do đôi bên hiểu ngầm thương lượng, một liên hệ qua lại trong tinh thần bình đẳng tràn đầy thiện tâm, thiện ý.

Vì tự nguyện, có quyền lựa chọn và được chọn lựa nên không ai bắt buộc ai phải là bạn. Nó cũng không có ràng buộc pháp lý như tình nghĩa vợ chồng, hoặc lễ nghĩa huyết tộc như tình anh chị em ruột thịt.

Cho nên dù có liên hệ huyết mạch, người cùng lối xóm, cùng sở làm mà không có tương khí tương đồng thì cũng không trở nên bằng hữu được. Ta có thể tỏ ra hết sức lịch sự với người cùng phòng, cùng sở nhưng không có điều gì bắt buộc ta phải thích và là bạn người đó. Ta không thể tự coi là bạn của một người khi ta không biết người đó có sẵn sàng nhận ta là bạn không. Tác giả người Pháp J Delille đã nói: “Cha mẹ là do số phận, bạn bè do lựa chọn”.

Bình đẳng vì tình bạn xây dựng trên cá nhân mỗi con người. Nó không đòi hỏi sự bằng nhau tuyệt đối về học vấn, về địa vị trong xã hội, về sự giàu tiền, lắm bạc như nhau, thành công như nhau. Đã có nhiều tình bạn rất đẹp nẩy nở giữa chủ và thợ, giữa thầy và trò, giữa người giàu và người nghèo.

Tình bạn cũng tôn trọng tính cách độc lập của nhau: mỗi bên có nếp sống riêng tư, tự do quyết định cho đời sống của mình mà không bị bên kia can thiệp. Không có sự áp đặt chủ-nô hoặc khuất phục như lãnh chúa độc tài với thần dân.

Trong tình bạn, đôi bên dành cho nhau những cảm tình tốt, những chăm sóc, quan tâm tận tình, những giúp đỡ khi cần và sự rộng lượng, sẵn sàng với nhau. Thiện ý này không đưa đến sự lợi dụng nhau hoặc phụ thuộc nhau. Người giúp thấy thoải mái làm mà không cho là có bổn phận hoặc bị bắt ép phải làm, mà người nhận không bị ám ảnh là đã đòi hỏi quá nhiều ở bạn.

Vì khi đã phụ thuộc vào nhau thì sự tự do, bình đẳng không còn nữa. Một tình bạn đích thực không những chỉ cởi mở để cho mà còn vui vẻ để nhận.

Tình trạng sẵn sàng với nhau cũng là căn bản của bằng hữu và trong tình bằng hữu, không có sự ghen tị mà còn cần thành thật với nhau, không mầu mè, che đậy.

Để có bằng hữu

Tình bạn có thể được xây dựng trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào của con người.

Căn bản là ít nhất họ có cùng một thôi thúc tình cảm, có sự chia xẻ trao đổi những ý nghĩ giống nhau, có cùng sở thích, quyền lợi. Trong tình bạn tuy cũng có những khác biệt nhưng khác biệt này bổ túc cho nhau. Nếu hoàn toàn giống nhau thì đâu còn đối thoại, đồng cảm.

Bạn thường tìm thấy trong các nhóm có chung sinh hoạt: học cùng trường, ở cùng khu phố, làm cùng nghề, cùng thú vui giải trí, cùng lui tới cơ sở tôn giáo. Nó nẩy sinh ở những lứa tuổi khác nhau. Nhóm trung niên có lợi điểm là có bạn ở mọi lứa già trẻ trong khi người già có bạn ở cùng lứa tuổi hoặc trẻ hơn.

Về giống tính thì thường thường đàn ông đàn bà đều có nhiều bạn như nhau, nhưng chồng thì không hay tâm sự nơi bạn mà tin cẩn vợ hơn, còn vợ thì có nhiều bạn gái để tâm sự ngoài chồng mình.

Bằng hữu nẩy sinh trong những thôi thúc tình cảm giữa hai người. Thôi thúc càng cao thì bằng hữu càng sâu đậm.

Một câu hỏi thường được nêu ra là tại sao ta có ước muốn gắn bó với đối tượng này mà lại hững hờ với đối tượng khác. Có những tình bạn xuất hiện như tia chớp trên nền trời xanh: mới chỉ gặp một vài lần, chưa biết quá khứ, hiện tại của nhau nhưng đã dành cảm tình cho nhau, đã muốn được có bạn và được nhận là bạn. Ý thức chưa thấy gì, nhưng tiềm thức đã nhận ra và tiên đoán là nhiều triển vọng tình bạn sẽ nẩy nở sau này.

Sự bá vai, chèo kéo, nài nỉ không đưa tới tình bạn, như các cụ ta thường nói: “Thấy sang bắt quàng làm họ”.

Đồng nghiệp, đồng sở không đương nhiên thành bằng hữu vì đây chỉ là giao tế khách quan, không vượt qua lãnh vực nghề nghiệp.

Một vấn đề tế nhị là sự xét đoán và chấp nhận trong tình bạn: nhận xét một cách khách quan về việc làm của bạn hoặc chấp nhận và hỗ trợ vô điều kiện. Đa số đều kỳ vọng có sự chấp nhận không phê phán từ bạn mình. Một số khác lại tin cậy ở nhận xét của bạn để quyết định và để học cách hành xử trong hoàn cảnh mới. Như vậy mặc dù con người không thích bị đánh giá, nhưng một nhận xét chân thành của bạn có thể có ích cho họ.

Bạn Già

Giống như khi mới mở mắt chào đời và trong thời kỳ thơ ấu, tuổi già đôi khi chịu một số phận không mấy vui là phải phụ thuộc vào người khác, nhất là sau khi đã có nhiều mất mát.  Họ không còn làm việc, bị giảm lợi tức, con cái đi ở riêng, mất dần bạn bè, người thân yêu, kém sức khỏe, bệnh hoạn. Cho nên về già mà có được những bạn cố tri thân thiết hoặc tạo thêm ra những bạn mới để nương tựa lẫn nhau là một điều rất an ủi.

Nhiều người cho rằng dù họ hàng thân thuộc có giúp đỡ nhưng bằng hữu thường gần gũi nhau hơn, dễ nói với nhau hơn. Và có nhiều điều mà chính người phối ngẫu cũng không đáp ứng được bằng những bạn cố tri. Họ đã cùng vui buồn có nhau từ thuở xa xưa mà bây giờ già rồi vẫn còn qua lại. Họ nương tựa lẫn nhau để có bầu có bạn, hiểu nhau để giúp đỡ lẫn nhau. Họ lắng nghe nhau tâm sự, kể lại cho nhau những kỷ niệm, những việc đã cùng làm. Họ đối xử, xưng hô thân mật như khi còn để chỏm, mấy chục năm về trước.

Thường thường người già muốn có bạn cùng lứa tuổi, có hoàn cảnh như nhau, sở thích kinh nghiệm như nhau, sống gần nhau để thuận tiện qua lại. Nhưng họ cũng có khuynh hướng là tạo thêm bạn mới ở lứa tuổi trẻ hơn để thay thế vào chỗ của những người bạn cùng tuổi sẽ lần lượt ra đi. Cũng có người già tập trung nuôi dưỡng bạn cố tri, giới hạn tìm thêm bạn mới để tiết kiệm sinh lực và để tránh gặp những trái ý không cần thiết.

Về già cũng có một số hoàn cảnh khiến cho tình bạn gặp trở ngại.

Kém sức khỏe đưa đến không cùng nhau sinh hoạt.

Quá phụ thuộc vào bạn trong các công việc hàng ngày thì đôi khi bạn cũng thấy khó chịu, xa dần.

Lại còn người già giảm khả năng đối thoại với tai nghễnh ngãng, mắt kèm nhèm đều dễ dàng rơi vào cảnh cô lập.

Cũng nhiều người già không có thì giờ dành cho bạn bè vì bận rộn chăm sóc cho sức khỏe của mình hoặc để nghỉ ngơi.

 

Ngoài ra, có trường hợp khi dư giả thì bạn bè năng tới lui, mà nghèo khó thì lại thưa vắng qua lại. Như tình huống của Nguyễn Hữu Chỉnh:

“Ðã hẳn ai là mặt cố tri;

Giầu sang tìm đến, khó tìm đi”

Tình nghĩa vợ chồng già dù như đũa có đôi, nhưng cũng nên có những bạn riêng để phòng hờ thời gian đơn côi, góa bụa.

Khi mất người phối ngẫu, lão nam cảm thấy lẻ bóng nhiều hơn vì đã mất người bạn đầu gối tay ấp cả dăm ba chục năm.

Bình thường quý lão bà có nhiều bạn tâm tình trong suốt cuộc đời. Nhưng khi bạn hiền ra đi, thì cụ bà thấy quan hệ với bằng hữu cũ của vợ chồng giảm dần. Cũng may là các bà dễ dàng tạo thêm bạn mới, giao hảo mới bằng cách tham dự vào nhiều sinh hoạt cộng đồng, tôn giáo. Đa số bạn của cụ bà khi đó là cô quả cùng cảnh ngộ, chỉ có một số nhỏ có gia đình.

Cho nên khi còn sống với nhau mà bà vợ không chịu giao tế tạo bạn cho mình thì khi ở góa sẽ có nguy cơ cô đơn. Nhất là khi chẳng may khả năng tài chánh lại không được dồi dào.

 

Kết luận

Mặc dù có thể có những căng thẳng, những thay đổi ngoài tầm kiểm soát, tình bạn vẫn giúp người già cảm thấy vui lên rất nhiều. Cho nên mất một bạn cố tri là một tai biến vì nhiều người già cảm thấy không còn đủ thời gian để thay thế cái khoảng trống tình cảm đó.

Hơn nữa, như Simone de Beauvoir đã viết:

“Cái chết của người bạn thân thiết là sự đoạn tuyệt đột ngột với quá khứ của mình. Chúng ta không những mất một sự hiện diện mà còn mất cả một phần của cuộc sống mà chúng ta đã gửi gắm nơi họ”.

Bác sĩ Nguyễn Ý-Ðức

Texas- Hoa Kỳ

www.bsnguyenyduc.com{jcomments on}

“Tuổi đó tuổi vàng hay tuổi ngọc,

Yêu nhau ai tính tuổi bao giờ.”

Vũ Hoàng Chương.

Sau cả mấy chục năm làm vợ làm chồng mà ông Hùng bà Linh vẫn còn tận hưởng cuộc sống tình ái một cách nồng nhiệt, thích thú. Mặc dù họ đã ở tuổi loanh quanh danh sách “Cổ Lai Hy.”

Nhiều khi họ có cảm nghĩ là chính nhờ sự yêu thương “chăn gối” đi đôi với yêu thương tình cảm đã giúp họ tích cực hơn, sức khỏe họ bền bỉ hơn, tâm hồn tươi trẻ hơn.

Họ tiếp tục làm những công việc từ thiện, tự nguyện; đưa nhau đi ăn tiệm; lâu lâu đi khiêu vũ tại các phòng trà có nhạc êm dịu.

Họ thắm thiết với nhau, tạo cho nhau hạnh phúc và tin tưởng rằng, những người có sức khỏe bình thường, vẫn tiếp tục có đời sống tình dục thỏa đáng tới tuổi bát tuần hoặc cao hơn nữa.

Thái độ lạc quan của hai ông bà cũng là thái độ của nhiều cư dân bản xứ.

Trong một cuộc thăm dò của tập san cuối tuần Parade, nhiều vị lão niên Cờ Hoa đồng ý là: người ta chẳng bao giờ quá già để mà tận hưởng thú yêu đương hoan lạc; 40% quý cụ trên 75 tuổi phom phom cả quyết rằng họ vẫn còn rất hăng say trong việc làm tình; 46% các cụ tuyên bố họ vẫn còn thỏa mãn với các cuộc mây mưa.

Một lão bà 71 tuổi quả quyết:“Vợ chồng tôi còn tận hưởng thú phòng the hơn là lúc chúng tôi 50 tuổi. Khi bạn còn trẻ, tôi nghĩ là bạn không hiểu được rằng, “ngủ với nhau” không những chỉ có chung đụng về thân xác. Mà còn là tình yêu, là sự cam kết, ràng buộc giữa hai sinh vật”.

Với dân Giao Chỉ ta thì là Tình và Nghĩa, “Tao khang chi thê” mà.

Sự tiến bộ của y khoa học, cũng như sự cởi mở về nếp sống, sự khoan dung về tư duy đạo đức đã đóng góp không ít vào sự kiện lạc quan này. Có nhiều sách báo, tài liệu thảo luận thoải mái về nếp sống tình dục.

Trước đây, hành động phòng the không bước ra khỏi ngưỡng cửa phòng the.

Đôi tân hôn thầm kín “làm việc”, với vài lời nhắn nhủ của mẹ hiền, chỉ dẫn của người cha nghiêm khắc. Người ta không dám nói ra dù vui dù buồn. Người ta chịu đựng với nhiều trở ngại khó khăn. Xấu là do tà ma quỷ ám. Tốt lại nhờ âm đức ông bà. Nên có nhiều hiểu lầm, thiệt thòi. Và lạm dụng vợ nọ, con kia, dì hai dì ba…

Ngày nay thì quý cụ hai phái không e ngại thảo luận với thầy thuốc nếu có các khó khăn trong giao du thân mật của vợ chồng. Vì các cụ thấy thấy vấn đề của các cụ có thể điều trị, giải quyết được.

Các cụ không nghĩ là tình dục đội nón ra đi khi đứa con út rời khỏi tổ ấm đại gia đình. Các cụ luôn luôn nghĩ rằng tình dục là một phần của sự sống. Và khi bạn còn sống thì hãy tận hưởng tất cả, trọn vẹn.

Hãy nghĩ tới những ưu điểm của cặp vợ chồng già.

Làm gì có cảnh của đôi uyên ương trẻ, đang “đêm bẩy, ngày ba” thì thằng bé Út đập cửa thình thình, la khóc:“ Mẹ ơi, chị Lan ăn mất cục kẹo của con rồi”.

Hoặc mỗi tối trước khi “ấy” đâu còn phải nhắc “Mình ơi! nhớ uống viên thuốc an toàn ngừa thai nhé”!

Nhiều thanh niên thiếu nữ bây giờ vội vã, sau một ngày làm việc mệt nhọc, tối đến chỉ hôn phớt lên má nhau. Rồi vào giường lăn quay ra ngủ, ngáy khò khò. Hoặc có làm tình thì cũng vội vàng cho xong, cho nhẹ thân xác, cho đủ bổn phận công dân. Và coi như đã uống một viên thuốc an thần. Để ngủ, sáng còn dậy sớm đi làm

Còn các cụ thì rảnh rang, thơ thới hơn. Hứng lúc nào thì “gần” lúc đó. Đi đâu mà vội vã.

Nhiều cụ than là chậm lên. Điều đó rất thông thường ở người cao tuổi. Nhiều khi cần thời gian mời chào kích thích nhau lâu hơn một chút để sẵn sàng ra quân, lâm trận. Và sự xuất tinh cũng chậm và ít hơn. Nhưng cần gì. Cứ nhởn nhơ để vồn vã cho nhau, âu yếm với nhau. Mọi chuyện rồi đâu cũng đến đó.

Vấn đề nhiều lão nam than phiền là sự “ chào thua bất lực”. Nó không lên.

Xin thưa tuổi già không phải là thủ phạm chính đâu ạ.

Nhiều loại dược phẩm có thể gây ra chứng mềm xìu này. Nào thuốc trị u sầu trầm cảm. thuốc hạ huyết áp, trị bệnh thần kinh, bệnh tim cũng như vài loại kích thích tố. Lại còn tác dụng ngoại ý bên lề của rượu, thuốc lá, bạch phiến cần sa. Quý cụ nên cho thầy thuốc hay để thay đổi thuốc thì cuộc đời lại có cả trăm những mùa xuân.

Hoặc ưu tư, nhớ nước thương nhà, bực mình vì con cái quá Tây quá Mỹ, vợ chồng bằng mặt không bằng lòng cũng làm buồn chú nhỏ, nằm im. Cụ nọ lơ là  “em chã” với cụ kia, lâu dần thành lạnh cảm.

Rồi lại vài bệnh kinh niên, vài hậu giải phẫu…cũng ảnh hưởng tới sức cương căng. Nào Tiểu Ðường, Cao Huyết Áp. phẫu thuật tuyến Tiền Liệt..

Vậy thì lão nhân ta nên tới thầy thuốc tâm thần, cố vấn xã hội để giải tỏa cõi lòng, xin toa mua thuốc. Rồi cố quên đi, lướt qua các tiểu tiết vô duyên ở đời làm lòng vẩn đục. Để còn tận hưởng lộc quý trời ban.

Nếu vẫn “Trên bảo Dưới không nghe” rối loạn cương dương thì cũng chẳng nên thất vọng. Vì ta còn những máy bơm làm tăng máu chẩy về chim; gắn lắp cơ phận giả; thuốc chích tại chỗ; thuốc viên nhét vào ống tiểu để tạo sự cường tráng cơ quan.

Nhất là Viagra, Levitra, Cialis và vài thuốc tương tự.

Kể từ khi ra mắt làm giầu cho chủ, bộ ba thuốc này đã mang lại bao nhiêu mùa xuân cho cho nhiều người tình “ủ rũ, chào thua”.

Ở lão nữ, thay đổi dục tính thường là vào tuổi mãn kinh.

Noãn sào ngưng nhả trứng. Kích thích tố nữ giảm đi. Kinh nguyệt không còn. Trách nhiệm mang nặng đẻ đau cũng hết. Những khó khăn thể chất, tâm hồn bắt đầu xuất hiện.

Tính tình thay đổi, bất thường. Vui buồn lẫn lộn. Giận hờn vu vơ. Ăn mất ngon, ngủ không yên. Những cơn nóng hừng hực nổi lên, Rồi “dưới đó” teo khô khiến những cuộc làm tình đau đớn, khó khăn, tránh né…

Xin quý hiền tỷ an tâm. Cứ tin cậy vào một chuyên gia phụ nữ nhiều chuyên khoa, giầu thiện cảm. Những ân cần giải thích, vài khám nghiệm, ít viên thuốc uống, vài lọ thuốc thoa là

“ bách bệnh tiêu tán, vạn bệnh tiêu trừ”. Bảo đảm một trăm phần dầu đấy ạ.

Khi nói tới vấn đề sinh lý người già, thì có nhiều ý kiến cho là vào tuổi đó rồi sao không an phận, Kẻo bầy trẻ chúng cười cho.

Kể cũng lạ. Cứ làm như khi tới tuổi cao thì cạn dục tình. Nếu thấy ai bầy tỏ thì nhìn với con mắt dị dạng diễu cợt. Đến nỗi một lão nghệ sĩ cũng phải tâm sự khuyên can:

“Bạn ơi khi thấy ông già ấy

Bơi chải chìm trong mắt mỹ nhân

Xin chớ bĩu môi cười chế riễu

Hãy chào cái dạng dậy thì xuân”. Hoàng Cầm

Và tổ chức Quốc Tế về Bản Năng Tình Dục đã có tuyên ngôn về vấn đề này.

-rằng “Tình dục là một phần không thể thiếu trong nhân cách mỗi con người”;

– rằng”Sự phát triển trọn vẹn của nó tùy thuộc vào thỏa mãn nhu cầu căn bản cá nhân như ước muốn được tiếp xúc, vuốt ve, diễn tả cảm xúc, khoái lạc, âu yếm và thương yêu”;

-rằng “Phát triển trọn vẹn này rất cần thiết cho sự lành mạnh của cá nhân, gia đình và xã hội”.

Và “Ðây cũng là một cái quyền  được có của mọi người”.

Do đó, một danh y Mỹ quốc, chuyên về vấn đề của các vị lão niên, cũng thường nhắc nhở các cụ rằng: “Không có gì lành mạnh bằng làm tình với người bạn trăm năm. Nó nhẹ nhàng như bước lên mấy bậc của cái cầu thang. Ngày nay con người sống lâu, khỏe mạnh hơn thì hãy đừng từ bỏ một phần quan trọng của đời mình. Đó là bản năng tính dục”

Nghe cũng có lý, phải không thưa quý thân hữu.

Vì như Xuân Diệu đã vui mừng kêu lên:

“ Tình không tuổi và Xuân không ngày tháng”.

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức

Texas- Hoa Kỳ

www.bsnguyenyduc.com{jcomments on}

 

Nhẩy múa là một phần của nền văn hóa mỗi quốc gia, xuất hiện từ khi con người có mặt trên trái đất. Người ta nhẩy múa trong lễ nghi tôn giáo, trong liên hoan kỷ niệm, giao tế nhân sự, trong giải trí cá nhân, trước khi lâm trận chiến tranh, săn bắn vả cả trong liên hoan gây quỹ từ thiện, bác ái. Nhiều dân tộc có tục lệ nhẩy múa trong ma chay tử biệt, vừa để biểu lộ niềm tiếc thương đối với người quá cố vừa chúc mừng giải thoát về cõi bình an.

Nhẩy múa gợi ra ít nhất một số yếu tố của nền văn hóa qua quần áo mặc khi biểu diễn, nhạc cụ, điệu nhẩy và  điệu âm nhạc riêng của từng dân tộc.

Nhẩy múa hoặc khiêu vũ là di chuyển các bước chân theo điệu nhạc một mình, cùng bạn nhảy hoặc trong một nhóm tại nhà, câu lạc bộ, hội quán hoặc vũ trường, nhà hàng…

Các từ “múa đôi”, “nhẩy đầm”, “nhảy nhót”, đi “bum” “đi bal”, khiêu vũ thể thao (DanceSport), khiêu vũ trường sinh… cũng thường được dùng.

Continue reading →

Đêm qua đốt đỉnh hương trần

Khói lên nghi ngút, âm thầm nhớ quê

[Ca dao  ]

Hàng năm, sau khi cùng dân bản xứ đón năm mới Dương lịch, thì người Việt xa quê lại cùng với gia đình, đồng hương sửa soạn đón mừng TẾT truyền thống dân tộc.

Tết vẫn là ngày lễ vui nhất trong năm của mọi người dân Việt. Cho nên dù thời gian có qua đi, không gian có ngăn cách, con dân Hồng Lạc vẫn đời đời duy trì, bảo vệ những lễ nghi, phong tục, những tập quán cổ truyền của ngày Tết Nguyên Đán vào đầu mùa Xuân.

Những ngày mới định cư ở đất lạ, có người đã tưởng như không còn biết Xuân, biết Tết là gì. Nhưng chỉ sau vài năm vất vả hội nhập, làm quen với nếp sống mới, văn hóa mới, người Việt đã tạo được truyền thống đón Tết, mừng Xuân trên quê người.

Có người đã nói: Đón mừng TẾT là một cái truyền thống quý giá của người mình mà đi chợ Tết lại cũng rất hào hứng, hấp dẫn.

Continue reading →

Trời rét lắm! Sao em không áo ấm?

Để gió lùa, đem lạnh xuống da xương!

Trúc Lang.

Sống trong đất nước thanh bình, mình không phải :

“Gửi mau áo rét cho người chiến binh”.

Nhưng cũng có những mối ưu tư, sửa soạn để làm sao được an toàn với những giá lạnh của “ Mùa Ðông đã đến đây rồi”.

Thực vậy, nhiệt độ xuống thấp của mùa Đông có thể gây ra một số vấn đề khó khăn cho cơ thể. Nhưng, vì không thể tránh lạnh bằng cách đi vào giấc ngủ mùa đông như một vài thú vật, con người vẫn phải sống với lạnh cũng như tận hưởng cái thú của mùa lạnh.

Trong tận hưởng, có những đề phòng để tránh chuyện không tốt cho sức khỏe.

Thử tưởng tượng..

Một cặp tình nhân, tay lạnh trong tay, chậm bước dọc Hồ Gươm đêm gió thổi.Thủ thỉ thương yêu, thưởng thức từng hạt lạc rang húng lìu thơm nóng.

Đôi vợ chồng đầu bạc, bên lò sưởi tí tách tiếng củi cháy, cùng nhau coi từng tấm ảnh cưới khi xưa, nhìn nhau ôn lại “ chuyện chúng mình”. Năm sáu chục năm qua.

Và bầy trẻ, chạy đùa trong tuyết đá, đắp những hình nhân trắng sóa, rồi đập phá, ngây thơ hò hét, ném tuyết cho nhau.

Kể thì đẹp đấy. Nhưng đâu đây, những rủi ro vì thay đổi nhiệt độ bên ngoài cũng sẵn sàng ảnh hưởng tới ta.

Bình thường, cơ thể có những cơ chế mà Thượng Đế ban cho để thích nghi với sự thay đổi nhiệt độ chung quanh. Đó là sự đổ mồ hôi và bốc hơi qua lớp da, giãn nở của mạch máu ngoại vi để tản nhiệt. Hơi lạnh làm bắp thịt run run tỏa  hơi nóng, mạch máu co lại để giữ nhiệt. Do đó, dù có thay đổi thời tiết bên ngoài nhưng hơi nóng trong người được giữ ở mức bình thường. Ngoài ra, với vốn kiến thức sẵn có, ta cũng tạo nghĩ ra nhiều phương thức để tránh tổn thương vì giá lạnh.

Trước hết là sự Giảm Thân Nhiệt.

Giảm nhiệt ( Hypothermia) xảy ra khi nhiệt độ trong cơ thể xuống dưới 95°F. Bình thường là từ 97°F tới 100°F .

Có nhiều nguy cơ đưa tới giảm nhiệt độ: nhà không được sưởi đủ nóng; ăn không đủ chất dinh dưỡng ; uống nhiều rượu; có bệnh kinh niên về tim, gan, tuyến giáp trạng; đang mắc bệnh nhiễm trùng; do tác dụng của một số dược phẩm; ở ngoài lạnh quá lâu; mặc quần áo không đủ ấm; mới gặp tai nạn hay té xuống nước; người sống cô đơn, túng thiếu.

Giảm nhiệt có thể xẩy trong vòng một vài giờ, tùy theo số lượng hơi nóng mất đi nhiều ít.

Nạn nhân thấy mệt mỏi, lờ đờ, tâm thần rối loạn, nói ngượng nghịu, người lạnh giá, cơn run rẩy rùng mình, ngón chân ngón tay lợt lạt, cử động khó khăn, cơ thịt cứng nhắc, người lạnh toát.

Nhịp tim và hơi thở lúc đầu nhanh sau đó chậm dần. Giảm nhiệt ảnh hưởng tới não bộ, nạn nhân kém nhận thức, ứng phó  khó khăn với các rủi ro và có thể rơi vào tình trạng hôn mê.

Giảm nhiệt là một vấn đề sức khỏe trầm trọng cần được cấp cứu tức thì tại bệnh viện điều trị để tránh các biến chứng hiểm nghèo có thể xảy ra.

Trong khi chờ đợi, đặt nạn nhân nằm nơi ấm áp, kín gió; sưởi ấm ngực, cổ, đầu và bẹn với chăn thường hoặc chăn điện.

Đừng nâng cao chân nạn nhân vì làm vậy sẽ dồn máu về phần trên của cơ thể khiến chân bị băng lạnh nhiều hơn.

Cũng như các rủi ro bệnh tật khác, sự phòng ngừa là quan trọng. Mà cũng chẳng đòi hỏi nhiều công sức, chỉ một vài để ý, lưu tâm:

a- Kiểm soát nhà coi lấp kín các khe hở làm mất nhiệt mà hơi lạnh lại lùa vào.

b- Giữ nhiệt độ trong nhà không nóng quá, khoảng 72° F là vừa. Cao quá, da khô ngứa, dễ chẩy máu cam. Mặc thêm tấm áo len hồng người yêu mới tặng, vừa đẹp vừa ấm lòng cả hai.

c- Mặc quần áo nhiều lớp, không bó sát quá để máu lưu thông và thoáng khí. Không khí là lớp cách nhiệt rất tốt.

đ- Khi ra ngoài lạnh, nên mặc quần áo nhiều lớp: trong cùng là loại vải hút hơi ẩm như lụa, polypropylene; lớp giữa là hàng len giữ nhiệt trong cơ thể; lớp ngoài vừa giữ nhiệt vừa chắn gió, ngăn nước.

e- Một phần tư nhiệt trong cơ thể bay đi ở đầu nên ta cần đội nón nỉ, che kín đầu và tai, kẻo lạnh quá rụng mất chỗ đeo khuyên vàng.

g- Che chở bàn tay, bàn chân bằng tất và bao tay.

h- Khi ra ngoài lạnh, che mũi miệng để khỏi mất nhiệt qua hơi thở.

i- Nếu quần áo, cơ thể bị ướt thì cần lau khô, thay quần áo ngay. Đồ ướt làm mất rất nhiều nhiệt của cơ thể.

k- Dự trữ thêm một cái mền trong phòng ngủ, phòng khách để khi cần thì đã có sẵn mà dùng.

l- Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng. Mùa Đông cần nhiều thực phẩm hơn để có nhiều nhiệt năng. Uống nước ấm như trà, cà phê, nước chocolate vừa làm ấm người vừa mang thêm chất lỏng cho cơ thể. Về mùa lạnh cũng như mùa nóng, cơ thể vẫn đổ mồ hôi nên vẫn cần tiêu thụ  nước đầy đủ.

m- Tránh uống nhiều rượu vì rượu làm giảm nhiệt độ cơ thể. Nhiều người cứ nói” làm cốc rượu cho nóng người”. Thực tế là có nóng một lúc rồi người lạnh toát ngay.

n- Hỏi bác sĩ hoặc nha sĩ xem các thuốc mình đang uống có ảnh hưởng tới thân nhiệt không để phòng ngừa.

o- Nếu sống một mình thì nên sắp xếp để có người thỉnh thoảng hỏi thăm xem mình ra sao.

p- Người cao tuổi đừng cho là mình không bị giảm nhiệt nếu ta không cảm thấy lạnh. Ở nhóm người này cơ chế điều hòa thân nhiệt không còn nhậy cảm như khi còn trẻ.

r-Trẻ em dưới một tuổi không nên để ngủ trong một phòng lạnh một mình vì em bé mất nhiệt dễ hơn người lớn đồng thời các em cũng khó thích nghi với độ quá lạnh.

Kế đến là sự Cóng Giá, những tổn thương gây ra do lạnh giá, đóng băng.

Cóng Giá  đưa đến mất cảm giác tạm thời hay vĩnh viễn ở bộ phận bị thương tổn. Mỹ gọi là Frost-bite. Mũi, tai, má, cằm, ngón tay, ngón chân là những nơi hay bị cóng giá cắn nhiều nhất.

Nguy cơ cóng giá tăng lên nếu máu bị cản trở hoặc không mặc quần áo đủ ấm khi khí trời rất lạnh.

Thương tổn do lạnh giá có thể ở ngoài da hoặc nằm sâu trong tế bào dưới da.

Khi nông thì da hơi đau, tái, cứng trong khi đó tế bào bên dưới lại mềm.

Khi tế bào dưới sâu bị cóng giá thì da không còn cảm giác, tê dại, cứng ngắc. Nhiều nạn nhân không biết bị cứng giá cho tới khi có người nhìn thấy, cho hay

Chứng cóng giá là một trường hợp cấp cứu, cần được chữa trị tức thì tại bệnh viện.

Trong khi chờ đợi:

a- Đặt nạn nhân vào phòng ấm áp.

b-Ngâm phần bị cứng giá trong nước ấm chứ không phải nước nóng.

c-Không thoa bóp phần bị cóng giá, tránh gây tổn thương thêm cho tế bào.

đ-Đừng hơ bộ phận cóng giá trên lửa, tấm sinh nhiệt (heating pad) vì phần cóng không còn cảm giác, dễ bị phỏng. Ngón tay cóng giá có thể đặt vào nách là nơi có nhiệt độ thích hợp.

Một rủi ro khác của mùa Đông, tuy không hiểm nghèo nhưng cũng làm trạng thái tinh thần của nhiều người trầm xuống. Đó là Nỗi Buồn Mùa Đông mà ngôn ngữ Anh gọi là “Blues Winter” hoặc “ Seasonal Affective Disorder” -SAD.

Qua nhiều thế kỷ, các nhà văn nhà thơ cũng đã tả nỗi buồn, mệt mỏi, mất mát này vào cuối Thu sang Đông với ngày ngắn đêm dài; và với

“Đây băng tuyết giữa mùa đông tê tái

Rơi rơi rơi và bao phủ đồng quê

Con đường làng hiu quạnh ngủ say mê

Cây trắng xóa , cửa nhà đều trắng sóa”-Xuân Tâm trong Xa lạ-1941

Tâm trạng trầm buồn này xảy ra vào cùng một thời gian của mỗi năm. Thường là từ đầu tháng Mười và kéo dài tới tháng Ba, tháng Tư, trầm trọng nhất là vào tháng Giêng, tháng Hai. Đây là thời gian mà ngày ngắn, đêm dài, ở những vùng thiếu ánh chiêu dương kéo lê thê ngày lại ngày.

Người mang “Nỗi Buồn Mùa Đông” có tất cả các triệu chứng của bệnh trầm cảm. Buồn của mỗi người có diễn tiến khác nhau.

Có cậu hết ăn lại ngủ. Có người thì chán chường, uể oải, ăn uống ngủ nghê đều bỏ, cảm thấy không có sinh lực, tự cô lập. Nhiều mợ nhiều cô chỉ thèm ăn của ngọt như kẹo, bánh.

Nhiều giải thích cho là vì trong mùa Đông, ngày ngắn đêm dài, nên chất serotonin trong não xuống thấp. Mà ít chất này là lý do khiến con người u sầu, ảo não. Ngoài ra chất melantonin lại tăng. Chất này đưa tới lắng đọng tâm trí, dễ đi vào giấc ngủ. Tương tự như nhiều thú vật đi vào giấc ngủ dài suốt những tháng Đông lạnh giá, sống bằng chất béo dự trữ dưới da.

TheoViện Tâm Thần Hoa kỳ ở Maryland thì sự bất bình thường của gen 5-HTTLPR cũng là nguy cơ đưa đến Blues Winter.

Nhiều người có thói quen cứ tới mùa lạnh là giảm hoạt động, để tiết kiệm năng lượng. Rồi lại suốt ngày ngồi trong khung trời âm u ảm đạm, không ánh sáng thiên nhiên làm lòng người não nề hơn. Nhất là khi vắng người yêu; như Tương Phố:

“Sương giá lòng em sao ấm nữa!

Anh đi, đi để lửa hương tàn.

Trời đông lạnh lẽo muôn vàn,

Lòng em, so tiết đông hàn, giá hơn”

Ánh sáng đồng bộ với đồng hồ sinh học trong cơ thể. Tới mùa Đông, không ánh sáng, đồng hồ sinh học này lỗi nhịp nên gây ra buồn chán và bóng tối làm ta cảm thấy cô đơn và bất lực

Nỗi buồn Mùa Đông có thể thấy ở nhiều người trong một gia đình. Và bạn gái ta hay vướng mắc chứng này hơn là bọn mày râu.

Ánh sáng đèn nhân tạo đã được sử dụng để chữa hiện tượng này. Mình chỉ cần ngồi gần đèn nửa giờ mỗi buổi sáng là đủ.

Người Buồn mùa Đông cũng được khuyên nên ra ngoài trời, phơi nắng vàng nhiều hơn khi mặt trời chợt lú ra. Và gia tăng vận động cơ thể.

Trong nhà thì ngồi với nhau, thủ thỉ chuyện này kia nọ, làm chung một việc nào đó, đọc sách cho nhau nghe để giữ sự thân mật và tương trợ cho nhau. Điện thoại cho bạn bè gần xa để hàn huyên tâm sự, lên tinh thần.

Bác sĩ cũng có thể cho dùng vài loại thuốc chống trầm buồn. Đôi khi phải uống thuốc từ giữa Thu tới đầu Xuân cho có công hiệu.

Hoặc, như bầy chim trốn lạnh, cứ đến cuối Thu, đầu Đông là ta làm một cuộc Nam du về miền nắng sáng.

Cho ấm lòng người, lòng mình.

Bác sĩ Nguyễn Ý-ĐỨC

www.bsnguyenyduc.com

Texas-Hoa Kỳ{jcomments on}