Nguyên tác : I due autisti    .

Tác giả :  Dino Buzzati  (Ý)

Trương Văn Dân  chuyển ngữ
“ Dino Buzzati sinh năm 1906 tại Belluno, mất năm

1972 ở Milano (Italia). Trước khi viết văn, ông là

họa sĩ, nhạc sĩ và nhà báo, từng là phóng viên chiến

trường và phụ trách mục phê bình nghệ thuật cho

Corriere della Sera, một nhật báo quan trọng nhất

nước Ý. Với Sa mạc Tartari (1940), tác phẩm đã

được dịch ra nhiều thứ tiếng, ông đã trở thành một

trong những tên tuổi lớn của thế kỷ 20. Nhiều truyện

dài của ông đã được chuyển thành kịch bản sân khấu,

phát thanh và truyền hình. Truyện Con chó gặp Chuá,

đã được trình diễn trên đài truyền hình Pháp.

Ông viết nhiều tiểu thuyết nhưng hình như thể loại

yêu thích của ông là truyện ngắn. Chủ đề quen thuộc

của Buzzati là những ám ảnh và nỗi bất an của kiếp

người, sự chạy trốn thời gian, định mệnh, sợ hãi đối

với hư vô, thất bại của sự sống, mong manh của tình

yêu, bí ẩn của nỗi đau và cái ác…”

Bằng bút pháp độc đáo ông dắt người đọc ra khỏi

cuộc sống thường ngày để bước vào một thế giới

khác, rồi đẩy họ vào những sự kiện nghịch lý, ly kỳ

và đầy bí ẩn. Bí ẩn vì nằm ngoài cánh cửa của đời

sống thường nhật nhưng cũng có thể đồng hiện hữu

với diễn biến thường ngày mà chúng ta đã vô tình

không nhận thấy để cuối cùng phải kinh ngạc, suy

nghĩ… trong một niềm xúc động sâu xa.”

Nhiều năm đã trôi qua, nhưng tôi vẫn còn thầm hỏi

hai người tài xế đã nói gì trên đường chở linh cửu

mẹ tôi  đến nghĩa trang .

Ðó là một cuộc hành trình dài hơn 300 km, tuy

đường vắng người nhưng xe đi rất chậm. Lũ con

chúng tôi theo sau bằng xe hơi, giữ khoảng cách

chừng 100 thước, và đồng hồ đánh dấu tốc độ

60 km/giờ. Có thể loại xe tang  được chế tạo để di

chuyển chậm nhưng sao tôi cứ nghĩ là có một quy

luật nào đó, xem tốc  độ là một điều bất  kính với

người đã khuất. Ðiều này hơi vô lý – bởi tôi tin

mẹ tôi sẽ  rất thích nếu xe chạy 120 km/giờ, ít ra

cũng tạo cho người cái cảm giác về một chuyến đi

bình thường như những dịp hè về Belluno nghỉ  mát.

Bữa đó là một ngày tháng sáu tuyệt vời, hai bên

con đường quen thuộc mà mẹ tôi đã đi  qua lại

hằng trăm lần đang hiện ra những cánh đồng

bát ngát  mà bây giờ người không nhìn thấy nữa.

Mặt trời lúc ấy đã lên cao, hơi  nóng trên đường

nhựa bốc lên làm đoàn xe phía trước giống như

đang lửng lơ trong không khí.

Ðồng hồ vận tốc chỉ 60 km/giờ, xe tang như đứng

yên một chỗ vì có nhiều xe qua mặt , trên đó chở

những người đang sống  tự do, hay những cô gái

thả  tóc bay trong gió,  ngồi cạnh các thanh niên

trên xe mui trần. Rồi những xe cam nhông, kể cả

loại kéo rờ mọt cũng vượt  qua phía trước … Tôi nghĩ

sao mà dại thế, phải chi người ta chở linh cửu mẹ tôi

trên một xe thể thao màu đỏ, phóng hết tốc lực để

hiến dâng cho người thêm chút nữa về đời sống thực,

thay vì chậm chạp lăn trên đường  như  một đám tang.

Bởi những lý do đó nên  tôi muốn biết là hai người

tài xế đã nói những gì; một người khoảng ba mươi

lăm tuổi cao chừng thước tám, khuôn mặt hiền lành,

còn người kia cũng to con với màu da sạm nắng. Tôi

thoáng thấy họ ngay từ lúc khởi hành và chợt nghĩ

với vóc dáng như thế, họ không mấy phù hợp với

việc lái xe tang; một chiếc cam nhông chở ống sắt

có lẽ  sẽ thích hợp với họ nhiều hơn .

Sở dĩ tôi muốn biết là họ đã nói với nhau những gì

bởi vì đó là câu chuyện cuối cùng của loài người,

những lời lẽ cuối cùng của cuộc sống mà mẹ tôi

còn nghe được; vì  trong cuộc hành trình dài và

nhàm chán đó thế nào mà hai gã tài xế  không nói

chuyện với nhau. Còn việc  sau lưng họ có linh cửu

mẹ tôi thì đối với họ nào có quan trọng gì, dĩ nhiên,

công việc này đã quá quen với họ, nếu  không chắc

họ đã chọn nghề khác  .

Ðó là những lời cuối  mà mẹ tôi còn nghe được vì sau

khi đến nghĩa trang,  các nghi lễ của nhà thờ sẽ bắt

đầu, và từ lúc ấy những âm thanh và lời  lẽ sẽ không

còn dành cho cuộc sống này nữa, mà dành cho một

thế giới khác.

Họ đang nói với nhau về chuyện gì? Về sự oi bức? Về

thời gian cần thiết khi quay lại?  Họ kể chuyện gia

đình hay bàn về kết quả các trận túc cầu bữa trước?

Họ chỉ  cho nhau những quán ăn ngon nằm rải rác trên

đường rồi tiếc rẻ vì không ngừng lại được? Hay bàn tán

về xe hơi với những hiểu biết  về cơ giới như những

tay sành sõi? Tuy là tài xế xe tang, nhưng có mấy ai

dính líu đến ngành cơ khí mà không đam mê máy móc?

Hay họ tâm sự với nhau về những cuộc phiêu lưu tình

ái?

Mầy còn nhớ con bé tóc vàng bán nước ở cái quán

cạnh cây xăng mà bọn mình thường dừng lại ? Ðúng

là con đó đó. Thôi đừng xạo cha nội, tao không tin.

Thiệt mà, tao thề liền đó…   Hoặc họ đang kể cho

nhau những chuyện tiếu lâm tục tĩu? Bỡi vì hai gã đó

cứ tưởng chẳng có ai; cái hòm gỗ đóng kín nằm đằng

sau như không  hiện hữu, vì họ đã quên rồi…

Và mẹ tôi phải nghe những lời đùa bỡn ấy cùng với

những trận cười khoái trá?  Chắc thế, người đã nghe

và con tim đớn đau của người lại co thắt thêm lên,

chẳng phải vì xem thường hai gã đàn ông lạ mặt mà

chính vì nỗi cay đắng là phải nghe những lời  lẽ đó

thay vì nghe giọng nói của những đứa con  mà người

hằng yêu thương. Tôi còn nhớ lúc gần đến Vicenza,

khi cái nóng trưa tròn bóng làm rung mờ bóng hình

mọi vật, đã bàng hoàng nghĩ  lại là thời gian sau này

tôi đã sống quá ít bên cạnh mẹ. Rồi chợt nghe một

mũi nhọn buốt đau giữa ngực, như người ta thường

gọi là niềm ân hận. Ngay lúc ấy  –  không hiểu sao

trước đó vẫn chưa hề xảy ra –  âm vang giọng nói của

người bắt đầu dội lại trong tôi, của những buổi sáng

đến phòng người trước khi ra  tòa soạn: “Mẹ có khoẻ

không? “ “đêm qua mẹ ngủ được “  ( mà tôi biết  là

nhờ những mũi thuốc an thần )  “con đi làm nghen

mẹ”  “ừ  thôi con  đi  đi ”.

Tôi  bước được vài bước trong hành lang thì giọng

nói đầy sợ hãi của người  vọng đến: “ Dino!” Tôi quay

lại . “Con về ăn trưa chứ ?” “Dạ” “ Còn bữa cơm chiều?”.

“Còn bữa cơm chiều?”  Chuá ơi, trong câu hỏi bình

thường đó có ẩn chứa một ước vọng nhỏ nhoi. Người

không yêu cầu cũng không đòi hỏi gì ở tôi, chỉ nói để

hỏi thăm một tin tức thế thôi. Nhưng tôi đang có những

cuộc hẹn hò ngu xuẩn, với những đứa con gái chưa

chắc đã thương yêu gì tôi, thậm chí còn cóc cần đến

tôi nữa… nhưng ý nghĩ trở về nhà lúc tám giờ ba mươi

tối trong căn nhà buồn thảm, đượm không khí già nua

bệnh hoạn như nỗi chết cận kề đã làm tôi sợ hãi; mà

đã có mấy ai can đảm thú nhận những điều kinh

khủng này, dù  rằng rất thật? “Con cũng không biết

nữa, con sẽ điện thoại về sau ” Tôi thường trả lời như

thế. Và tôi chắc thông báo là  sẽ không về. Có lẽ

người cũng  biết là tôi sẽ nói thế nên hai tiếng  “đi đi”

mang một nỗi buồn vô tận. Nhưng tôi là một đứa

con ích kỷ. Ích kỷ như tất cả mọi đứa con.

Lúc đó tôi không hề ân hận, không hề ăn năn hay

có một ray rức nào. ” Con sẽ điện thoại về” và người

đã thừa hiểu là tôi sẽ không về nhà ăn tối.

Mẹ tôi già nua, bệnh tật và biết là ngày tàn sắp đến

nên rất hài lòng nếu tôi về ăn tối ở nhà để bà bớt

cô đơn. Bà chỉ cần tôi hiện diện, dù không nói lời nào

hay đôi khi gắt gỏng về những việc bất như ý trong

ngày. Nằm bất động trên giường nhưng bà sẽ thấy

ấm lòng và được an ủi nếu nghe tiếng lục đục của

tôi ăn cơm trong bếp. Nhưng tôi thì không. Tôi quả

thật là thằng khốn nạn và ngu đần vì trong khi tôi

đi khắp thành phố Milano để vui chơi cùng bè bạn

thì chính đấng sinh thành, điểm tựa thật và duy nhất,

sinh vật có một không hai trên cõi đời có khả năng

thông cảm và yêu thương, trái tim duy nhất có thể

rướm máu vì tôi ( và tôi sẽ không bao giờ tìm được dẫu

sống thêm ba trăm năm nữa ) đang nằm chờ chết .

Tôi chỉ cần nói vài lời với người trước bữa ăn tối về

công việc và sinh hoạt trong ngày, tôi ngồi trên đi

văng và mẹ nằm duỗi cẳng trên giường. Rồi sau bữa

cơm tối, mẹ vui lòng để tôi đi đâu mặc kệ ; người đâu

có tiếc gì, trái lại, còn  vui mừng nữa nếu tôi có những

cơ hội giải khuây. Nhưng trước khi ra khỏi nhà để lao

mình trong đêm tối tôi sẽ đến chào người  “mẹ đã chích

thuốc chưa ?”  “Chích rồi, mẹ hy vọng là đêm nay ngủ được”.

Mẹ chỉ yêu cầu có thế. Nhưng ngay cả điều nhỏ nhoi này

tôi cũng không làm được, do lòng ích kỷ thấp hèn. Bởi vì

tôi là con; và trong sự ích kỷ của kẻ làm con tôi đã không

cần biết là mình đã thương mẹ bao nhiêu. Ðể bây giờ,

trong khoảng khắc cuối đời, trên đường ra nghĩa trang,

người phải nghe những lời tán gẫu, những chuyện tiếu

lâm và tiếng cười  thô lỗ của hai gã đàn ông lạ mặt. Ðấy

là món quà cuối cùng mà cuộc đời đã dành cho mẹ.

Giờ thì quá muộn rồi. Không còn gì nữa. Đã muộn quá

rồi. Gần hai năm qua, tảng đá đã hạ xuống để mãi mãi

đóng kín ngôi mộ trong lòng đất, nơi ánh sáng lờ mờ có

linh cửu của ông bà, cha mẹ nằm chồng chất lên nhau.

Ðất đã lấp kín những đường rãnh, đây đó mọc lưa thưa

vài chùm cỏ dại. Mấy chậu hoa mới đặt trong chậu đồng

vài tháng trước giờ  phai tàn đến nỗi không còn nhận ra

hình dáng. Không. Những ngày mẹ bệnh hoạn và biết

mình sắp chết chắc chắn sẽ không bao giờ lùi lại.

Mẹ vẫn câm lặng, mẹ không trách móc gì tôi và có thể

là người đã tha tội cho tôi, bởi vì tôi là con của mẹ. Mà

chắc là mẹ đã tha tội cho tôi. Thế nhưng cứ mỗi lần nghĩ

đến, tâm hồn tôi lại bất an. Mỗi một niềm đau sẽ được

khắc lên tấm bia bằng chất liệu diệu kỳ, so với  nó cẩm

thạch vẫn còn mềm như đất sét. Và thời gian dù vô tận

cũng chưa đủ để làm nó phai mờ. Sau một triệu thế kỷ

niềm đau và nỗi cô đơn của mẹ do tôi gây ra sẽ còn mãi

mãi. Và tôi sẽ không thể nào cứu vãn. Tôi chỉ còn biết

thở dài, và hy vọng là người nhìn thấy.

Nhưng mẹ không nhìn thấy tôi. Người đã chết, xác thân

bị huỷ hoại, không còn sống nữa hay đúng hơn là chẳng

còn gì ngoài sự mục rữa hình hài  đã bị tháng năm xúc

phạm, theo sự phân hủy kinh hoàng và đau đớn của thời

gian. Không còn gì? Ðúng là không còn gì. Mà quả thật

về mẹ tôi đã không còn gì nữa?

Biết đâu! Có  khi, nhất là trong những buổi chiều đơn

độc, tôi lắng nghe một cảm xúc lạ lùng. Có một điều gì

đó xâm nhập trong tôi mà trước đó vài giây chưa hề có,

như một bản thể mơ hồ ngự trị trong tôi làm tôi không

còn cô độc, và mỗi cử chỉ, mỗi một lời  đều như có

chứng nhân của một linh hồn bí ẩn. Mẹ !  Nhưng phép

lạ chỉ kéo dài rất ít, chừng một giờ rưỡi chứ không

hơn. Rồi sau đó dòng đời lại tiếp tục nghiền nát tôi

dưới những bánh xe  khô khốc và bạo tàn của nó.

Trương Văn Dân  chuyển ngữ{jcomments on}