Tác giả: Trần Thị Hiếu Thảo

Nhà Thơ Tình.Ông Hoàng Thơ Tình Xuân Diệu.

Tôi thật sự ngày trước ít say mê thơ tình Xuân Diệu- (XD)  Vì có lẽ say mê cái gì đó cũng là do nhiều những nhân duyên gộp thành mà thôi. Nếu chưa đủ duyên thì khó mà cảm nhận được theo ý người khác muốn. Tôi lớn lên là yêu hai dòng thơ đó là HMT và NB. Tuy nhiên nếu tôi cố nhớ lại là sau 1975. Các quyển nhạc các anh chị thanh niên yêu thích và chép hát. Trong đó các chị, tôi thấy có ghi bài thơ Biển của XD, và ghi bài ngập ngừng thơ của Hồ Dzếnh. Có lẽ các chị tôi yêu cái lãng mạn của dòng thơ đó. Tôi vẫn ghé mắt đọc các con chữ của dòng thơ đó, nhưng tôi không để ý lắm, và không thấy nó hay.
?  Có lẽ tôi còn nhỏ quá hay sao ấy? Tôi chưa đủ cảm nhận v.v… Rồi lớn lên tôi chỉ dành trái tim cho thơ HMT và NB. Như tôi thấy nó hạp với tôi nhiều hơn… Chuyện này cũng không thể lý giải hết. Có lẽ cuộc đời và số phận hai nhà thơ kia HMT Và NB gây cho tôi cái cảm động xót xa nhiều hơn chăng? Chắc vậy!

Mãi đến năm 2012 tôi đã ở Mỹ.  Tôi có một dịp biết nhà thơ HKB qua phone anh ta ở đất QuyNhơn. Anh ta nói với tôi:
Em có biết Quê Hương NQBĐ mình có một nhà thơ nổi tiếng là nhà thơ tình XD không? tụi anh đang sinh hoạt CLB XD ở đó. Khi nào về có dịp em ghé qua …
Cuộc sống ước muốn là một chuyện, nhưng sự hội ngộ lại là một chuyện. Nó luôn lệ thuộc rất nhiều vào các yếu tố khác. Và cũng có nhiều rào cản bất ngờ, hoặc cố ý… Tôi chưa về được. Và tới khi anh HKB qua đời đột ngột. Ba năm sau tôi vẫn chưa về thăm quê hương được. Tôi cứ dự tính bao lần rồi hụt hẫng… Rồi tôi có người bạn về VN lại mua tập thơ TTCL- của XD đem tặng cho tôi. Tôi cười bảo bây giờ thích nhà thơ nào thì lên mạng gõ chứ cần chi anh?

Anh bảo:

– Thì anh tặng em. Vì em thích thơ mà. Hơn nữa em cũng từng in thơ không phải để cho người ta cầm đọc dễ dàng, hoặc cảm thụ dễ hơn à? Tôi cười vì thấy anh nói đúng và có lý. Nên đưa tay nhận tập thơ tình. Sau đó cái đêm đến… Tôi đọc, thu người đọc ngấu nghiến tập thơ Thi ca VNCL-Thơ Tình XD…Thế là bây giờ… Sau đó tôi lại có cảm nhận mới mẻ hơn, khác hơn.  “Nếu mà đọc thơ tình, mà không đọc nhiều bài thơ tình của XD quả là một sự thiếu sót đáng tiếc. Chắc chắn là như vậy. Tôi khẳng định. Và tôi đã đọc lại, mê man đọc chiêm nghiệm hết, mới thấy thơ tình của XD có một nét hay mê ly, uy nghi thách đố, tuyệt vời, độc đáo. Nhưng hết sức trong lành… và đồng thời cũng lãng mạn hết sức tưởng tượng!… Rồi tôi lại phải viết bài này để biểu dương tư tưởng tôi cảm thụ.  Xin được chia sẻ với những ai đã mến mộ dòng thơ tình XD.

Ông được mênh danh là Ông Hoàng thi ca điều đó không phải là ngoa và vô lý chút nào. Theo tôi nghĩ bài “Biển” của ông khó mà có nhà thơ tình nào làm biểu đạt hay hơn, sắc sảo hơn- với hình ảnh và ngôn từ của ông chọn lựa, sử dụng… đành rằng mỗi nhà thơ có một nét hay riêng, nét nhìn lãng mạn riêng. Nhưng cái sự tưởng tượng và niềm rung động của ông quá mức hay, quá sức tuyệt! Sự khám phá trong từng con chữ đầy nét kiều mỵ, để đưa những ý thơ thật thăng hoa tinh tế… !

Một sự nhập đề hết sức tự nhiên và gợi cảm. Hãy nghe và đọc bài ông viết.
Biển

Anh không xứng là biển xanh

Nhưng anh muốn em là bờ cát trắng

Bờ cát dài phẳng lặng

Soi ánh nắng pha lê…

 

Bờ đẹp đẽ cát vàng

Thoai thoải hàng thông đứng

Như lặng lẽ mơ màng

Suốt ngàn năm bên sóng…

 

Anh xin làm sóng biếc

Hôn mãi cát vàng em

Hôn thật khẽ, thật êm

Hôn êm đềm mãi mãi

 

Đã hôn rồi, hôn lại

Cho đến mãi muôn đời

Đến tan cả đất trời

Anh mới thôi dào dạt…

 

Cũng có khi ào ạt

Như nghiến nát bờ em

Là lúc triều yêu mến

Ngập bến của ngày đêm

 

Anh không xứng là biển xanh

Nhưng cũng xin làm bể biếc

Để hát mãi bên gành

Một tình chung không hết

 

Để những khi bọt tung trắng xoá

Và gió về bay toả nơi nơi

Như hôn mãi ngàn năm không thoả,

Bởi yêu bờ lắm lắm, em ơi!

 

Một bài thơ thuộc thể tự do, câu có lúc 5, lúc 6, lúc 7, lúc 8. Có vần điệu xuyên qua nhưng không nhiều lắm, vài câu không vần điệu bắt ngang… Thế nhưng không phải là bài thơ cộc lốc dở hơi, hoặc thiếu vần điệu đến khô khan đâu! Mà là bài thơ điệu nghệ lạ lùng. Đọc cái âm hưởng ta không thể dễ dàng quên hoặc dễ biến mất trong trí nhớ được…  Ý lời thật trong sáng, hình ảnh tuyệt diệu, và ngôn từ cách diễn đạt thật súc tích, mênh mang… mang đi cùng với sự ướt át và mỹ lệ…

Và nhiều bài hay khác của DX vẫn không phải là thứ vần điệu cứ ráo riết ôm theo, nhưng mà hay vẫn hay?  Thơ thì tự nhiên rung cảm nó mới hay, áp đặt gượng gạo là dở lắm. Theo tôi.

Và nhiều người quan niệm thơ, giàu kinh nghiệm đã chứng minh được điểm này. Như nhà Thơ NS từng bảo… “Ông cho rằng vần thơ nếu luôn luôn thật sát thì sẽ nhàm chán. Vần không sát hẳn, thậm chí lạc vận, nếu sử dụng đúng cách, đúng chỗ, vẫn ra một bài thơ hay!” (Ông nói nhiều về thuyết này trong Nguyên Sa – Hồi Ký.) Thật là chí lý. Có nhiều người làm thơ 8 chữ hoặc 7 chữ chuẩn nhưng đâu phải dễ hay? Thấy lềnh… Thơ như thế người ta có bảo: “Văn chương hạ giới rẻ như bèo.” Cũng không có gì lấy làm xấu hổ cho câu nói cục bộ hoặc phản bác này! Bỡi vì chính thơ- Tiếng nói của thơ là cảm nhận sâu xa. “Thơ hay là hoa trong gương trăng dưới nước, nhìn cảm nhận, nhưng không thể nào nắm bắt được” Một người nào đó am tường thơ- đại diện giới phê bình- và cả cho quần chúng tiến bộ đã nói lên như vậy. Câu nói này thật đúng nghĩa cần được học hỏi và phát huy hơn!
Hầu hết những bài thơ của Xuân Diệu nổi tiếng để đời là những bài thơ hay vì ý tưởng và giá trị ngôn ngữ biểu đạt.

Sỡ dĩ người ta bảo XD là nhà thơ tình vĩ đại hoặc Ông Hoàng thơ tình điều đó không phải là một danh xưng không thật. Rõ là XD có chiếc vương miện đó thật là xứng đáng. Vì nhà thơ tình đỉnh trên đỉnh. Nên thơ XD, dòng thơ ông mang hai đặc trưng nổi bật khó ai theo kịp. Cái hạnh phúc của tình yêu và cái khổ đau của tình yêu. Thơ ông tình tự thơ mộng, nhưng khá giàu triết luận nhân sinh. Và cái khổ đau trong thơ ông vốn dĩ tự nhiên… Mà trên đời này “muôn thế kỷ tới nay” tình vẫn không thoát ra hai lưỡi hái đó…

Tình yêu mang đến HƯƠNG VỊ NGỌT NGÀO ĐÊ MÊ THI VỊ, phấn chấn yêu đời v.v… Ngoài bài “Biển” một bài thơ cao trào điển hình bất hủ. Sáng giá! Còn rất nhiều bài như thế trong tập thơ tình chọn lọc của ông; Nụ cười Xuân, Nguyên Đán. Trăng. Xa cách. Phải nói. Vô biên. Hoa đẹp là hoa nhìn với ánh mắt em v.v… Các bạn cùng tôi hãy đọc lần lượt để xem cảm hứng tác giả mô tả chân dung tình yêu khéo léo hớp hồn như thế nào nha.

Nụ cười Xuân

Giữa vườn inh ỏi tiếng chim vui

Thiếu nữ nhìn sương chói mặt trời

Sao buổi đầu xuân êm ái thế!

Cánh hồng kết những nụ cười tươi

 

Ánh sáng ôm trùm những ngọn cao

Cây vàng rung nắng lá xôn xao

Gió thơm phơ phất bay vô ý

Đem đụng cành mai sát nhánh đào

 

Tóc liễu buông xanh quá mỹ miều

Bên màu hoa mới thắm như kêu

Nỗi gì âu yếm qua không khí

Như thoảng đưa mùi hương mến yêu

 

Này lượt đầu tiên thiếu nữ nghe

Nhạc thầm lên tiếng hát say mê

Mùa xuân chín ửng trên đôi má

Xui khiến lòng ai thấy nặng nề…

 

Thiếu nữ bâng khuâng đợi một người

Chưa từng hẹn đến – giữa xuân tươi

Cùng chàng trai trẻ xa xôi ấy

Thiếu nữ làm duyên, đứng mỉm cười

 

Nguyên đán

Xuân của đất trời nay mới đến;

Trong tôi, xuân đến đã lâu rồi:

Từ lúc yêu nhau, hoa nở mãi

Trong vườn thơm ngát của hồn tôi.

Và bài: Trăng

Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá,

Ánh sáng tuôn đầy các lối đi.

Tôi với người yêu qua nhẹ nhẹ…

Im lìm, không dám nói năng chi.

 

Bâng khuâng chân tiếc giậm lên vàng,

Tôi sợ đường trăng tiếng dậy vang,

Ngơ ngác hoa duyên còn núp lá,

Và làm sai lỡ nhịp trăng đang.

 

Dịu dàng đàn những ánh tơ xanh,

Cho gió du dương điệu múa cành;

Cho gió đượm buồn, thôi náo động

Linh hồn. yểu điệu của đêm thanh.

 

Chúng tôi lặng lẽ bước trong thơ,

Lạc giữa niềm êm chẳng bến bờ.

Trăng sáng, trăng xa, trăng rộng quá!

Hai người nhưng chẳng bớt bơ vơ

Và bài: Xa cách

Có một bận, em ngồi xa anh quá,

Anh bảo em ngồi xích lại gần hơn.

Em xích gần thêm một chút: anh hờn.

Em ngoan-ngoãn xích gần thêm chút nữa.

Anh sắp giận, em mỉm cười, vội-vã

Đến kề anh, và mơn-trớn: “Em đây!”

Anh vui liền; nhưng bỗng lại buồn ngay.

Vì anh nghĩ: thế vẫn còn xa lắm.

Đôi mắt của người yêu, ôi vực thẳm!

Ôi trời xa, vừng trán của người yêu!

Ta thấy gì đâu sau sắc yêu kiều

Mà ta riết giữa đôi tay thất vọng.

Dầu tin-tưỡng: chung một đời, một mộng.

Em là em; anh vẫn cứ là anh.

Có thể nào qua Vạn Lý Trường Thành

Của hai vũ trụ chứa đầy bí mật.

Thương nhớ cũ trôi theo ngày tháng mất,

Quá khứ anh; anh không nhắc cùng em.

– Linh hồn ta còn u ẩn hơn đêm,

Ta chưa thấu, nữa là ai thấu rõ.

Kiếm mãi, nghi hoài, hay ghen bóng gió,

Anh muốn vào dò xét giấc em mơ.

Nhưng anh giấu em những mộng không ngờ,

Cũng như em giấu những điều quá thực…

Hãy sát đôi đầu! Hãy kề đôi ngực!

Hãy trộn nhau đôi mái tóc ngắn dài!

Những cánh tay! Hãy quấn riết đôi vai!

Hãy dâng cả tình yêu lên sóng mắt!

Hãy khắng khít những cặp môi gắn chặt

Cho anh nghe đôi hàm ngọc của răng;

Trong say-sưa, anh sẽ bảo em rằng :

“Gần thêm nữa! Thế vẫn còn xa lắm!”

Bài: Phải nói

(Trích…)

Yêu tha thiết, thế vẫn còn chưa đủ,

Phải nói yêu, trăm bận đến ngàn lần;

Phải mặn nồng cho mãi mãi đem xuân,

Đem chim bướm thả trong vườn tình ái.

Em phải nói, phải nói, và phải nói:

Bằng lời riêng nơi cuối mắt, đầu mày,

Bằng nét vui, bằng vẻ thẹn, chiều say,

Bằng đầu ngả, bằng miệng cười, tay riết,

Bằng im lặng, bằng chi anh có biết!

Cốt nhất là em chớ lạnh như đông,

Chớ thản nhiên bên một kẻ cháy lòng,

Chớ yên ổn như mặt hồ nước ngủ.

Yêu tha thiết, thế vẫn còn chưa đủ.

___—-

Hãy đọc thêm bài:

Vô biên

Như kẻ hành nhân quáng nắng thiêu,

Ta cần uống ở suối thương yêu;

Hãy tuôn âu yếm, lùa mơn trớn,

Sóng mắt, lời môi, nhiều – thật nhiều!

 

Chớ nên tiết kiệm, hỡi nàng tiên!

Ta được em chăng, lại mất liền:

Với bạn ân tình hay với cảnh,

Nơi nào ta cũng kiếm Vô biên.

 

Những phen reo hót, những cơn say,

Những lúc mây đen ám mặt mày,

Là lúc lời xa muôn thế giới

Đến vờn trong dạ cánh chim bay…

 

Trời cao trêu nhử chén xanh êm;

Biển đắng không nguôi nỗi khát thèm;

Nên lúc môi ta kề miệng thắm,

Trời ơi, ta muốn uống hồn em!

Và đây là bài cuối cùng, tôi minh chứng cho dòng thơ lãng mạn hạnh phúc trong tình yêu thơ của ông qua bài:

Hoa đẹp là hoa nhìn với ánh mắt em.

Hoa đẹp là hoa nhìn với mắt em

Cửa sổ là khung có hình em ở giữa

Tách nước – là ngón tay em cầm,

Quyển sách chao đèn là bóng em đọc mở…

 

Đường nhựa là đường in dấu vạn chân,

Duy có một dấu chân – em yêu dấu.

Tàu điện là tàu một đêm anh tiễn em đi –

Em có nhớ một buổi chiều

              ta dạo trong Văn Miếu ?

Vũ trụ là chốn anh được gặp em

Thời gian là nơi anh với em sinh cùng thời đại.

Em ơi! Em đã mở cho anh

Cánh cửa vô cùng xin chớ bao giờ khép lại*/

 

Và còn rất nhiều bài khác v.v…

Còn gì đẹp hơn, ái mị hơn những bài thơ ái tình hạnh phúc trên! Đọc lên mà cứ nghe như thơ ru như mộng. Đúng nghĩa là của thơ: đọc lên nghe bỡi cái hồn, cái tâm thức cái long lánh, cái vĩ đại bên trong của tình yêu. Đi trong gân cốt, trong hơi thở, trong từng tế bào, ràng rịt đam mê cuộc yêu. Yêu và được yêu, với sự cảm thụ cảnh vật mới mẻ. Với một thế giới chung quanh, chung mộng, chung tâm được ràng rịt “chung” chạm ân tình.

Nói sao cho hết sóng tình cuồn cuộn yêu đương trong thơXD! Hoặc trái tim ân tình mở cửa, để tuyên dương với hạnh phúc tràn trề! Một “Mật quý tình yêu!” Một “Hoa trong sóng mắt người tình”v.v…! Với trái tim đa tình, lỗi nhịp tài hoa của nhà thơ Xuân Diệu!

Nhưng có một điều nữa chúng ta phải nói là. Chúng ta không thể thờ ơ một khía cạnh khác của tình yêu DX: Đó là được định nghĩa TÌNH YÊU VỐN TỰ KHỔ ĐAU. Nếu ai bảo thơ tình yêu hay mà không có bài thơ tình khổ đau cho ra đời? Thì tôi xin nói là chưa có thể gọi bằng thơ tình hay. Tôi tin chắc là như vậy. Nói ý này tôi lại liên tưởng đến câu thơ của Thi sĩ HMT“Hương không ngọt Xuân sớm lẽ nào thơm. Mật không đắng là ân tình không thi vị” Cũng có thể là như thế!

Đúng thế. Tâm hồn nhà thơ tình XD vẫn đau đáu tan thương, trong cay đắng, ngậm lòng- trong những bài thơ. Hồn quật dậy một hồn thơ tan thương ủy mị. Nhưng nếu mà không có tan thương ủy mị thì làm gì có những câu thơ tình hay tuyệt trác kia chứ? Nó là chi vị thật, là sự cứu cánh thi hóa bỡi một tâm hồn nghệ sĩ đa cảm. Nó là nhựa sóng của con tim bắt nguồn khát vọng, nhưng lại bất ngờ: hụt hẫng, mất mát, chia ly. Như tình yêu đã sẵn sàng đẩy họ đến nỗi khổ đau không lường được. Một “trời” ái ân nhớ nhung, tiếc nuối v.v… Kể cả ích kỷ con tim, hoặc cả đau thương trăn trối, khốn cùng… Ta cũng có thể đọc lần lược để thấy cái hay và cái chiêm nghiệm chiều sâu của nó.

Qua bài Bên ấy bên này.

Lòng ta trống lắm, lòng ta sụp

Như túp nhà không bốn vách xiêu;

Em chẳng cứu giùm, em bỏ mặc

Mưa đưa ta đến bến Đìu hiu.

 

Em ở bên mình; ta ngó say,

Song le bên ấy với bên này

Cũng xa như những bờ xa cách,

Không có thuyền qua, không cánh bay.

 

Ta thấy em xinh, khẽ lắc đầu.

Bởi vì ta có được em đâu!

Tay kia sẽ ấp nhiều tay khác,

Môi ấy vì ai sẽ đượm mầu.

 

Họ sẽ ôm em với cánh tay;

Và em yêu họ đến muôn ngày;

Thôi rồi! Em chẳng thờ ơ nữa

Như đối cùng ta tự bấy nay.

 

Như đối cùng ta giữa cảnh mưa

Mà lòng không hiểu, trán bơ vơ,

Không tặng âu yếm trong câu nói,

Trong mắt còn nguyên vẻ hững hờ.

 

 Hoặc qua bài: Muộn màng.

Anh biết yêu em đã muộn màng,

Nhưng mà ai cưỡng được tình thương!

Ngậm ngùi tặng trái tim lưu lạc

Anh chỉ xin về một chút hương.

 

Một chút hương phai của ái tình

Mà em không thể gửi cùng anh;

Để lòng ướp với tình phai ấy,

Anh tưởng từ đây bớt một mình.

 

Mắt ướt trông nhau lệ muốn tuôn,

Gượng cười anh phải khóc thầm luôn:

Em là người của ai ai đấy,

Lưu luyến chi nhau để sớt buồn.

 

Dầu chiếm tay em, anh vẫn hay

Rằng anh chỉ nắm cánh chim bay;

Bao giờ có được người yêu dấu!

Chất chứa trong lòng vạn đắng cay.

 

Anh chỉ như con chim bơ vơ

Lạnh lùng bay giữa gió, sương, mưa;

Qua gần tổ ấm đôi chim bạn,

Bỗng thấy lòng cuồng yêu ngẩn ngơ.

 

Yêu ngẩn ngơ rồi đau xót xa,

Số anh là khổ, phận anh là

Suốt đời nuốt lệ vào trong ngực,

Đem ái tình dâng kẻ phụ ta.

 

Chưa đi mà đã xa cách nhau,

Lúc biệt ly rồi, xa đến đâu?

Thôi hãy để anh đi hốt hoảng,

Gấp đem thương nhớ khuất mây mù.

 

Thôi hãy để anh đi thất thơ,

Mặc luồng gió lạnh, mặc mưa to

Đánh vào thân thể run như sậy.

– Tôi chẳng cần ai thương hại cho.

 

hoặc bài:Than thở.

Tôi là một kẻ điên cuồng

Yêu những ái tình ngây dại

Tôi cứ bắt lòng tôi đau đớn mãi,

Đau vô duyên, đau không để làm gì.

Ôi! tình si

Không có một giờ yên ổn!

Nếu bỏ được trải lòng cho gió cuốn,

Đem vứt đi, như là trái chua cay!

Nếu một chiều có thể rải tung bay

Tất cả linh hồn thổn thức!

 

Nhưng mỗi lần đưa tay lên nén ngực

Lại nghe tình nhiều hơn số ngón tay

Với mi kia, mắt nọ, với môi này,

Với chuỗi tên người liên tiếp…

 

Yêu với mến! mến và yêu! tiếng điệp

Của khúc ca nào vừa cắt, vừa say?

Lòng tôi lạnh lẽo, đêm nay,

Theo một con đường mấy nẻo.

Và đêm nay, lòng tôi lạnh lẽo…

Như sáng trăng trên mặt nước thu lờ.

Tôi là một kẻ bơ vơ

Yêu những ái tình quạnh quẽ.

 

Và qua bài Dối trá. XD viết …

 Nói chi nữa tiếng buồn ghê gớm ấy

Để lòng tôi sung sướng muốn tiêu tan?

Tất cả tôi run rẩy tựa dây đàn

Nghe thỏ thẻ chính điều tôi giấu kĩ,

Sợ đôi mắt điềm nhiên và diễm lệ.

Vâng, nói chi để khêu lại nguồn sầu

Tôi ngỡ đã cạn hẳn trong bấy lâu

Để lại nhóm cho cháy thêm ngọn lửa

Tưởng gần tàn – Yêu? yêu nhau? làm chi nữa!

 

Tôi vẫn biết rằng tôi chẳng xứng người;

Mùa xuân tôi chưa hề có hoa tươi;

Tôi như chiếc thuyền hư, không bến đỗ;

Tôi là một con chim không tổ.

 

Lòng cô đơn hơn một đứa mồ côi,

Nhặt nụ cười của thiên hạ, than ôi,

Để tự nhủ: “Ta được yêu đấy chứ”.

Tôi chỉ sống để hoài hoài tưởng nhớ,

Mãi mãi yêu nhưng giấu giếm luôn luôn;

Mà người thì, lơ đãng, giậm trên buồn,

Bận đi hái những cành vui xanh thắm.

Tôi biết lắm, trời ơi, tôi biết lắm!

Hỡi lòng dạ sâu xa như vực thẳm!

Tôi biết rằng người nói vậy cười chơi

Tiếng đã làm tôi tê tái cả người,

Tim ngừng đập, để thu hồn nghe lắng,

Máu ngừng chạy, để cho lòng bớt nặng,

Tôi biết rằng, chỉ cách một ngày sau,

Cây bên đường sẽ trông thấy tôi sầu,

Đi thất thểu, đi lang thang, đi quạnh quẽ.

 

Vì vội kiếm tìm nhau, tôi sẽ

Chỉ thấy người thương nhưng chẳng thấy tình thương,

Và như màu, theo nắng nhạt, như hương

Theo gió mất, tình người đà tản mác.

Tôi sẽ trốn, thẫn thờ, ngơ ngác,

Trái tim buồn như một bãi tha ma,

Gượng mỉm cười: “người quên nghĩ rằng ta

Sẽ đau đớn bởi một lời nói vội”.

 

Vì, khốn nỗi! Tôi vẫn còn tin mãi

Sự nhầm kia; – tôi không thể không yêu.

Dầu không tin, tôi càng cứ yêu nhiều:

Khi người nói, tiếng người êm ái quá…

Có lúc tưởng, chỉ để rơi tàn lửa,

Tay vô tình gieo một đám cháy to;

Người tưởng buông chỉ đôi tiếng hẹn hò

Tôi hưởng ứng bằng vạn lời say đắm

Đang rạo rực, thì thào, rối rắm,

Ngập lòng tôi – Mà ai ngó tới đâu!

Tôi điên cuồng, tất nhiên phải khổ đau,

Tôi biết lắm, trời ơi, tôi biết lắm!

 

Vậy trót lỡ, tôi sẽ đành lẳng lặng

Chịu mối tình gây lại bởi tay ai,

Không cầu xin, không trách móc, vì – ôi!

Tôi chẳng biết làm cho lòng người cứng cỏi

Cứ như thế cho đến giờ đen tối

 

Hoa ái tình chung phận đoá hồng khô,

Mà trái tim đã ghê dáng hững hờ

Sẽ chung phận của tro tàn bếp lạnh.

 

Tôi giấu sẵn một linh hồn hiu quạnh,

Cho nên, liền chiều đó, tôi hết vui.

Không thấy người bằng không thấy mặt trời,

Tôi ôm ngực thử tìm xem biên giới

Của sầu tủi. Nhưng hỡi người yêu hỡi!

 

Nó mênh mông, vô ảnh, bủa vây tôi;

Yên ổn đi, thắc mắc đến đây rồi,

Mơ ước tới, mà chán chường cũng lại.

Và mơn trớn cả một kho ân ái,

Tôi một mình đối diện với tình không

Để lắng nghe tiếng khóc mất trong lòng.

Và đó chính là cái khổ tình yêu mãnh liệt ở trong họ. Sâu sắc và đỉnh nhất dồn vào qua bài:

Dại khờ. Thi Sĩ Xuân Diệu đã khắc họa:

Người ta khổ vì thương không phải cách,

Yêu sai duyên, và mến chẳng nhằm người.

Có kho vàng nhưng tặng chẳng tuỳ nơi,

Người ta khổ vì xin không phải chỗ.

 

Đường êm quá, ai đi mà nhớ ngó!

Đến khi hay, gai nhọn đã vào xương.

Vì thả lòng không kìm chế dây cương,

Người ta khổ vì lui không được nữa.

 

Những mắt cạn cũng cho rằng sâu chứa;

Những tim không mà tưởng tượng tràn đầy;

Muôn ngàn đời tìm cớ dõi sương mây,

Dấn thân mãi để kiếm trời dưới đất.

 

Người ta khổ vì cố chen ngõ chật,

Cửa đóng bưng nên càng quyết xông vào.

Rồi bị thương, người ta giữ gươm dao,

Không muốn chữa, không muốn lành thú độc.

 

Hoặc bài Tình thứ nhất.

Chúng ta sẽ được nghe. Một lời thơ thật vô tiền khoáng hậu. Ngoài XD không ai có thể viết hay hơn. Một tâm sự này. và thống thiết tứ thơ.

Anh chỉ có một tình yêu thứ nhất,

Anh cho em, kèm với một lá thư.

Em không lấy, và tình anh đã mất

Tình đã cho không lấy lại bao giờ.

 

Thư thì mỏng như suối đời mộng ảo;

Tình thì buồn như tất cả chia ly.

Giấy phong kỹ mang thầm trong túi áo;

Mãi trăm lần viết lại mới đưa đi.

 

Lòng e thẹn cũng theo tờ vụng dại,

Tới bên em, chờ đợi mãi không về.

Em đã xé lòng non cùng giấy mới,

– Mây đầy trời hôm ấy phủ sơn khê.

 

Cũng may mắn, lòng anh còn trẻ quá.

Máu mùa xuân chưa nở hết bông hoa;

Vườn mưa gió còn nghe chim rộn rã,

Anh lại còn yêu, bông lựu, bông trà.

 

Nhưng giây phút đầu say hoa bướm thắm,

Đã nghìn lần anh bắt được anh mơ

Đôi mắt sợ chẳng bao giờ dám ngắm,

Đôi tay yêu không được nắm bao giờ.

 

Anh vẫn tưởng chuyện đùa khi tuổi nhỏ,

Ai có ngờ lòng vỡ đã từ bao!

Mắt không ướt, nhưng bao hàng lệ rỏ

Len tỉ tê thầm trộm chảy quay vào.

 

Hoa thứ nhất có một mùi trinh bạch;

Xuân đầu mùa trong sạch vẻ ban sơ.

Hương mới thấm bền ghi như thiết thạch;

Sương nguyên tiêu, trời đất cũng chung mờ.

 

Tờ lá thắm đã lạc dòng u uất,

Ánh mai soi cũng pha nhạt màu ôi,

Anh chỉ có một tình yêu thứ nhất

Anh cho em, nên anh đã mất rồi!

DX là một nhà thơ đại tài. Tri kiến nhà thơ rất diệu kỳ.  XD ông để lại cho đời có cả những bài thơ tình MANG CẢ HAI ÂM HƯỞNG. BUỒN, VUI CộNG HƯỞNG. Vẫn nồng nàn, vẫn say đắm, vẫn tha thiết mạnh mẽ trong uỷ mị chế ngự (Đó hạnh phúc và khổ đau đi chung trong một bài thơ. Nhưng mà nghe rất hồn, rất sinh động.)  Điều này ít có thi si nào có được. (Ông rung cảm trong cả hạnh phúc và thương đau chung cột. Điều này điển hình XD là biểu hiện cao nhất trong các thi sĩ bật tài tâm hồn) Rất có lý trong thời gian và không gian cho phép qua các bài: Gửi hương cho gió. Tình mai sau. Khác mộng. Có phải em là v.v…

Gửi hương cho gió.

Biết bao hoa đẹp trong rừng thẳm

Đem gửi hương cho gió phũ phàng!

Mất một đời thơm trong kẽ núi,

Không người du tử đến nhằm hang!

 

Hoa ngỡ đem hương gửi gió kiều,

Là truyền tin thắm gọi tình yêu.

Song le hoa đợi càng thêm tủi:

Gió mặc hồn hương nhạt với chiều.

 

Tản mác phương ngàn lạc gió câm,

Dưới rừng hương đẹp chẳng tri âm;

Tên rừng hoa đẹp rơi trên đá,

Lặng lẽ hoàng hôn phủ bước thầm.

 

Tình yêu muôn thủa vẫn là hương;

Biết mấy dòng thơm mở giữa đường,

Đã mất tình yêu trong gió rủi,

Không người thấu rõ đến nguồn thương!

 

Thiên hạ vô tình nhận ước mơ,

Nhận rồi không hiểu mộng và thơ…

Người si muôn kiếp là hoa núi,

Uổng nhuỵ lòng tươi tặng khách hờ!

 

 Tình mai sau

Ngày thuở ấy, lâu rồi tôi đã chết,

Tháng năm qua chôn lấp mộ hoang tàn,

Hoà với đất, mình tôi thôi đã hết,

– Nhưng hương hồn còn luyến ở không gian.

 

Đi sao được khi mặt trời vẫn nở

Bỏ sao đang những mái ngói yên buồn

Đường rất lặng, với hàng cây hay nhớ,

Xa sao đành mắt đẹp của hoàng hôn!

 

Tay ân ái như những làn thân thể

Đã ôm đời vào ngực để mơn ru…

Thu biếc tỏ, hè nâu thơm vị quế,

Xuân như đàn, đông cũng quyện đường tơ.

 

Khi còn sống tôi vẫn hằng tan nát

Mỗi phen đau, lòng vỡ lại tràn rơi;

Tình rải khắp. Huống là khi đã thác.

Sao không tan lưu chuyển giữa vòng đời?

 

Tôi vẫn có hồn tôi trong gió ấy,

Vì xưa kia ngồi nghỉ dưới trăng sao

Từng mảnh biếc hồn tôi trăng đã lấy

Gió đem luôn đi tận tháng năm nào

 

Lòng tôi đã thẩn thơ cùng bãi vắng

Thì muôn sau bãi vắng nhắc lòng tôi

Từ thế kỉ mờ chân trên cát trắng,

Như sóng lên còn gợi ngực bồi hồi.

 

Cổ tôi đó lúc chim ngàn vọng hát:

Mộng tôi còn khi trời biếc lên sao

Suối thương nhớ thầm qua trong bóng mát,

Trái tim chiều than thở giữa lau cao.

 

Người thi sĩ đã vào làng mây khói

Không ở đâu và ở khắp mọi nơi

Như tiếng vọng trong sương xa dắng dỏi.

Máu vu vơ thơ giữa trái tim đời

 

Chiều mai mốt trong tương lai thân mến

Một nàng tơ dạo bước dưới hàng cây,

Hơi gió thở như ngực người yêu đến

Bướm đâu bay xinh cả buổi chiều này…

 

Gió rên rỉ như lời ai thuở trước;

Trời nhung mơn như lòng ấy xưa yêu,

Không khí thì êm, đêm sương khẽ bước

Xưa tìm ai mơn trớn cũng như chiều…

 

Tình tự quá, thiêng liêng êm ái quá…

Thơ ở đâu thong thả xuống đường mưa…

Những hoa quí toả hương vương giả…

Mây đa tình như thi sĩ đời xưa…

 

Môi hé nở, nàng tơ tay vịn lá

Bước xinh xinh đứng lại, mắt dâng đầy…

Vòng sẽ khép, chiều ôm thân óng ả.

Gió qua người làm động má thơ ngây…
Rằng: “Tiếng ai?- người thơ ở đâu đây?”

 

Khác mộng.

Cùng giường khác mộng sao em ?

Tình ta đau đớn hơn đem tử hình!

Trăm muôn mơn trớn dục tình

Bằng sao được bóng in hình trong tim!

Nếu anh lạc mất hồn em

Thì ôm thân thể khôn tìm tình yêu!

Ẩm là tim bạn rõi theo

Khi xa biết có người yêu nhớ mình;

Vui là trong dạ đinh ninh

Hai ta, ta chẳng một mình đơn cô.

Buồn là một trái tim trơ.

Phía sau không hậu phương chờ đợi ta!

Giữa khi nắng hạn, lạnh là

Biết ai tin cậy để mà mến yêu!

Anh không muốn mộng phiêu diêu

Muốn yêu em, được em yêu suốt đời

Hỡi em, anh nhớ thương hoài

Kề nhau, mộng đã xa rồi hay sao ?

Có phải là em.

 Cứ phải là em; chẳng phải ai

Là em, em nữa, chỉ em thôi

Sao người anh quí anh yêu thế

Mà chẳng cùng anh ở suốt đời?

 

Khác chi cây sống mà đem chặt

Chặt giữa ngang lưng sự sống còn,

Chặt giữa đang hoa, ngang giữa lá

Khác chi hoa nở phải vùi chôn!

 

Em có bao giờ tưởng tượng xem

Một mình anh sẽ sống không em,

Bơ vơ như đã muôn lần chết,

Đã chết nhưng còn phải sống thêm!

 

Lời ước cùng nhau thuở sánh đôi

Anh còn vẹn vẻ giữ y lời

Rằng không ai thể thay em được

Em vắng, yêu em vẫn suốt đời.

 

Duy có lòng em, vẫn hẹn hò,

Ấy là ân huệ của em trao

Cho anh một đoá hoa tinh tuý

Một đoá hoa lòng chẳng héo khô.

Và còn rất nhiều những bài thơ khác tương tự như vậy cộng họp vui buồn, đan chen. Nghe rất lạ ý rất dồi.

Điều thứ tư tôi muốn nói là THƠ LỤC BÁT Xuân Diệu hay vô cùng. Không thể kém thua một thi sĩ nào trong giai cấp làm thơ tình hay, ý tứ nhịp điệu- sang, đẳng cấp. Tuy nhiên lời thơ của XD thì rất giản dị gần gũi, quyến cảm… cảnh trí thân quen…

Bài: Áo em được miêu tả:

Áo em để lại dáng hình

Treo trên mắc áo cho mình thấy thương.

Đôi vai nho nhỏ bình thường,

Khuỷu tay áo gợi hình xương tay gầy.

 

Sờn sờn đôi chỗ đâu đây,

Áo em nhuộm chắc xanh tày biển xa,

Mấy khuy cúc áo thật thà,

Ngắn rồi – em để về nhà mặc thêm.

 

Áo nhìn, anh thật thương em,

Hiểu còn gian khổ cho nên tay gầy.

Áo em gần với anh thay!

Những khi khoai sắn là ngày cùng nhau.

Áo em thoang thoảng hoa cau

Áo em say đắm một màu trầm hương

Áo em ngày nhớ đêm thương

Áo em chín nắng mười sương anh chờ…

 Hoặc bài lục bát này: Hoa anh ơi. Là một sự lãng mạn vô cùng tận…

Hoa này là hoa “anh ơi”

Là hoa một buổi đẹp trời, ta đi

Nắm tay trò chuyện thầm thì

Bỗng nhiên em thốt: “Hoa gì? anh ơi”

Cây thanh một tán lá cười.

Một vùng hoa nở hồng tươi một vùng

Sắc đào như thể rung rung

Toàn cây là một nỗi lòng nở hoa

Anh tìm tên mãi không ra

Phải anh đào ? Hoặc như là ô môi ?

Biết bao yêu mến trong lời

Thốt kêu hai tiếng từ nơi ruột rà

Từ rày xin đặt tên hoa:

“Hoa anh ơi” một chiều ta nở dầy.

Hoặc một bài lục bát: Vợ chuẩn bị hành trang cho chồng đi vào hỏa tuyến.

Đã đem lại cho chúng ta sự xuyến xao, cảm mến vô cùng với những hình ảnh và ngôn từ lục bát diễn tả:

Em choàng lưới mũ cho anh,

Áo anh em nhuộm màu xanh lá rừng

Chiếc ba lô cũ đã dùng,

Tay em khéo léo chữa từng đường kim;

Gọn gàng túi buộc gạo đem;

Muốn hôn nghìn bận tay em đậm đà

 

Anh đi công tác đường xa

Những nơi bom đạn hay là hiểm nguy

Có tình em dõi theo đi

Ấm trên trăm dặm sợ gì chông gai

Hang chẳng thẳm, núi không dài

Một người chiến đấu với hai tâm hồn

 

Trên đường mát bóng chiều hôm

Nhớ em anh lại bước dồn thêm nhanh

Lá cây cài mũ nhớ mình

Khoác ba lô lại đeo tình trên vai

Khải hoàn hát khúc ngày mai

Có em rực rỡ tươi hoài bên anh.

Bài “Lạ” Cũng mang đầy thanh sắc lục bát đáng yêu…

Người nào xa lạ đâu đây

Người mi thanh sáng, người tay dịu hiền

Tôi nhìn quên đẹp, quên duyên.

Quên câu ăn nói, tôi nhìn người thôi

Người nào một nửa thân tôi

Bước chân êm ái, nụ cười thần tiên

Người nào tôi tưởng đã quen

Một ngày không gặp, lại nên mới rồi

Một kho vàng ngọc thêm hoài

Người nào như cả loài người đến đây,

Khiến tôi giận cả nước mây,

Vòng tay khăng khít, mở tay: giao hoà

Ôm em trong cánh tay xoà

Nghe là vũ trụ, nghe là nhân gian.

Bài :Trăng khuya trên hắc hải. Vẫn là một lục bát tuyệt vời. Chúng ta cùng khám phá cùng đọc:

Trăng trên Hắc Hải rạng ngà

Biển như hồ rộng bao la mới kì!

Ngút ngàn sóng lượn li ti

Sao con đôi chấm nghĩ chi trên trời.

 

Khuya không ngủ được ra ngồi

Tựa bao lơn ngắm trùng khơi một mình.

Nếu như không có ân tình

Thì anh lạnh đến ghê mình, em ơi.

 

Nhưng hồn anh sáng anh vui,

Anh nghe đây đó cuộc đời gần quanh

Có em: ấm cả trời xanh;

Sóng bên chân khẽ cùng anh chuyện trò.

 

Nếu anh tả biển bây giờ

Thì trăng kia cũng đợi chờ tả trăng

Tả đêm tả cát sao bằng

Tả anh thương nhớ lòng giăng vạn trùng.

.Hoặc bài: Dấu nằm. Vẫn là một lục bát hay, ý tưởng rất nên thơ, rất gợi cảm:

 Ghe lui còn để dấu dằm

Người yêu đâu vắng, dấu nằm còn đây

Dấu nằm cũng vẫn xinh thay

Đường vai phảng phất, nét tay mơ màng.

 

Đêm qua bốn phía trăng vàng,

Bên em anh cứ bàng hoàng tỉnh mơ,

 

“Tưởng bây giờ là bao giờ”

Thật đây, em vẫn là thơ trên trời.

 

Dấu nằm còn đó, em ơi

Dấu hương vương vấn từng hồi ngất ngây

Thoảng thơm lan xạ nào tày

Hơi thương em thở, ngát đầy hồn anh

 

Dấu người yêu dấu thanh thanh,

Mình trong chăn đắp, tóc quanh gối nằm

– “Ghe lui còn để dấu dằm”

Người yêu đâu vắng, dấu nằm còn thương…

 

Bài  Hôn. Cũng rất ư là lạ! Lục bát của XD rất say sưa cánh cửa tâm hồn!  Thật là đáng yêu một dòng lục bát “xinh xắn” tuyệt vời mát tươi.

Trời ơi, ôm lấy say sưa

Mặt khao khát mặt, lòng mơ ước lòng

Hôn em nước mắt chảy ròng;

Em ơi! Như ngọn đèn chong vẫn chờ.

Em hôn anh suốt một giờ

Anh hôn em mấy cho vừa lòng đau

Sao mà xa cách giữa nhau

Để cho tháng thảm ngày sầu thế em?

Chao ôi mãi mãi mắt tìm

Thấy rồi sung sướng ta đem nhau về

Hôn em ngàn thuở chưa xuê

Ấp yêu da thịt, gắn kề tâm linh

Chiêm bao mà chẳng mơ mòng

Rõ ràng chân thật như trong cuộc đời.

 

Lại càng dễ thương quá sá với bài lục bát, như được “tuyển chọn” XD viết thật nhẹ nhàng và thánh thoát. Khiến chúng ta rung động theo từng ngữ điệu của con chữ, thiết tha, nồng nàn, chan chứa, của thi sĩ Ông Hoàng thi ca- Thơ tình XD:

Trăm ba mươi đóa.

   Anh vừa dạo khắp vườn hoa

   Vì em, tháng lại ngày qua anh trồng

Sáu năm lệ tưới đôi tròng,

Lệ tươi cười với não nùng lệ đau

Rễ ăn huyết lệ từ sâu

Màu hoa mới được bền lâu thế này.

Lệ thường yêu dấu xưa nay.

Gai đâm rách toạc tim này – chớ than!

Trăm ba mươi đoá thời gian

Chim muôn tiếng nhạc, gió ngàn lời ca.

Máu xuân đã cạn đâu mà ?

Nếu cần tưới nữa cho hoa rực hồng!

Và tôi có thể đem ra một bài thơ lục bát cuối này để chứng minh vị trí, và thế hấp dẫn của thơ lục bát DX-  Ông Hoàng thi ca thơ tình XD. Qua bài:

Thân em.

 Đôi tay anh khẽ ôm mình

Lòng anh toả ấp thân hình sáng trong;

Tay em ôm ấp bên lòng

Thân em, nghìn tía muôn hồng cũng thua

Không nền, sao dựng lầu thơ ?

Không thân thể, chỉ bâng quơ cái hồn.

– Nhưng thân mới chỉ là nguồn

Đục trong, dòng nước hãy còn tuỳ sau.

Thân em, anh quí như châu

Hình em anh có dám đâu soi thường;

Trong thân, anh đã thấy hồn

Tinh hoa ánh mắt, xinh giòn cánh tay

Anh ôm khe khẽ mình đây

Ôi thân yêu quí, chứa say tâm tình!
Bài thơ trên LB thật quá tuyệt vời…
XD. Nhà thơ tình nhưng còn là nhà VĂN HÓA LỚN. Ngay trong thơ ông đã thể hiện điều đó. Một nhà thơ tình hay, e ra còn dễ tìm. Nhưng thơ mang vẻ đẹp của môt nhà văn hóa lớn, thì không dễ chút nào? Hay nói đúng hơn: nó đi xa hơn vẻ đẹp của nhà thơ tình lãng mạn thuần túy, điều đó hẳn đã chứng minh rõ nét trong thơ của XD. Vì thường rằng các thi sĩ người ta vẫn thường ca ngợi những cái khó tìm, cao xa, sang trọng,“nét phượng mày ngài” chân tay thon thả, tiểu thơ. Không phải là XD đã không có những chất thơ đó. Nhưng XD: đi xa hơn- ca ngợi cái đẹp mỹ miều của lao động, của vất vả, của siêng năng, cái cần cù, của ý trách. Ông thể hiện một nét rung cảm tầm thường mà lại trở nên kỳ vĩ. Chúng ta đọc, đọc rất cảm động. Qua bài”Em làm bếp” “Gặp gỡ” “Khung cửa sổ” “Đứng chờ em” Câu thơ quán xuyến được tấm lòng nhân hậu của thi sĩ. Sự quan tâm rộng lớn. Sự gần gũi với cuộc sống cần lao.

Hoặc bài “Áo em”- Là một ví dụ điển hình nhất.

Áo nhìn anh thật thương em.

Hiểu còn gian khổ nên tay em gầy.

Áo em gần với anh thay

Những ngày khoai sắn, những ngày cùng nhau! (Trích)

Thi sĩ mà thấm được tình sâu nghĩa nặng, hiểu được và trân trọng được người mình yêu trong hoàn cảnh không mấy gì làm giàu sang nhung lụa. Không cách ly những người gian khổ mình yêu…  Điều đó là thi sĩ nhà văn hóa lớn trong máu, trong tim họ. Thi sĩ XD đã chứng minh được tâm hồn mình cao cả như vậy! Điều đó khẳng định XD là nhà thơ tình. Ông Hoàng thơ tình nhưng nhà văn hóa lớn. Đó là một thong điêp tự bản thể của thơ, của thi sĩ XD gởi đến chúng ta. Kết nối tình yêu chúng ta trân trọng…

Thưa các bạn. Khi đọc về thơ của ông vẫn cảm thấy một cái gì đó chưa đủ, nên tôi tìm thêm tư liệu để biết về đời ông sâu sắc hơn. Thì tôi đánh vào google không thể ước lượng bao nhiêu trang, bao nhiêu bài nói về ông vua thơ tình này. Thơ thì chúng ta đọc lên thấy rõ rang rồi. Còn họ nói khen chê về đời tư XD. Họ vạch lá tìm sâu, bới long tìm vết v.v… Trên đời này người nào mang đi chút hào quang luôn bị kẻ xấu ghanh tỵ gây rối. Họ cố quất vào những trận roi đánh phá. Những đánh phá không cơ sở không ai tin họ vẫn cứ cố làm…?  Nhưng tôi tin chắc rằng những bài viết về XD lối sống tiết kiệm và ngăn nắp làm việc siêng năng cần mẫn. XD là người sống nặng tình cảm biết hy sinh là đúng hơn hết. Vì có tính chất khoa học, và dưạ vào chất thơ ông biểu cảm.
Thơ văn là người, và ngược lại người là thơ văn. Một câu nói nổi tiếng của nhà văn Pháp, rất chí lý và vô hạn. Còn những lời lẽ miệt thị xuyên tạc XD kia kia, là sai phạm, là vu khống. Nếu nói đúng ra là xúc phạm lớn lắm. Bằng chứng cụ thể là cha XD tên là Ngô Xuân Thọ… Chứ không phải là Thu. Thế mà lấy một bài thơ có tên Thu kia dè sẻm, chê bai nhà thơ XD. Thật là trơ trẽn, lố bịch, nhố nhăng hết sức. Và hơn nữa theo tôi nghĩ thơ là nghe cảm theo cái hồn, chứ không thể hiểu theo bề mặt với cái áp đặt trịch thượng, hay độc đoán kia! Để quý kính nhà thơ trên đất mẹ tôi muốn đem tâm tư và trái tim cảm thơ của tôi viết ra bài này.
Và cuối cùng kết thúc bài viết này với cảm xúc của tôi. Tôi xin viết ba câu thơ xin trân trọng kính dâng lên hương hồn nhà thơ XD.
Xuân Diệu một tài hoa thơ đã vĩnh biệt.

XD không sống cho người nổi danh oanh liệt.

XD chỉ sống với trái tim người đã vắt kiệt…

TTHT (Người của đất Quy Nhơn BĐ) viết cuối thu 2017